________________
૧૪
જૈન ઇતિહાસની ઝલક
કે એ સમય પછી કલિંગમાંથી જૈનધમ અદૃશ્ય થયા હરો અને તે અદૃશ્ય થવામાં મુખ્ય કારણ કેાઈ પ્રબળ રાજકીય ઉપદ્રવ જ હોવા સંભવ છે.
એવા એ પ્રદેશના
મિ. વીન્સેન્ટ સ્મીથના કહેવા મુજબ, જેમ દક્ષિણના કેટલાક શૈવ રાજાએ ઈ. સ.ના સાતમા સૈકામાં જૈનધર્મ ઉપર અત્યાચાર ગુજાર્યાં હતા અને અનેક જૈનેાના સવનાશ કર્યાં હતા, તેમ એ કલિ ગમાં પણ કાઈ હિંદુ રાજાએ આવી જ વર્તણૂક ચલાવી હાય અને તેના લીધે જૈતાને પેાતાના પ્રાચીન અને પ્રિય સČથા ત્યાગ કરવા પડયો હાય, તે ઘણી રીતે બનવા જોગ છે.૩ જોકે કલિગના ઇતિહાસમાંથી એ વિશે કશા વિશેષ ઉલ્લેખ મળતા નથી, તાપણુ છૂટીછવાઈ એવી દંતકથાઓ અવશ્ય સંભળાય છે કે જે આ વાતને પુષ્ટિ આપતી હાય. · આર્કિયોલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા 'ના સને ૧૯૦૨-૩ના એન્યુઅલ રિપાર્ટીમાં મિ. ટી. એચ. ખ્વામ્ (Block) આ બાબત ઉપર લખે છે કે
'
ખંડિગિરની આ ગુહાએને જૈનેએ કયારે ત્યાગ કર્યાં એ ખરી રીતે જાણુવાને આપણી પાસે સાધન નથી; માત્ર પુરીના દેવાલયના ઇતિહાસમાંની એક અવ્યક્ત દંતકથા છે, જેમાં કહેલુ છે કે કાડગંગાના પૌત્ર મન મહાદેવે ભુવનેશ્વરની આજુબાજુની ટેકરીઓમાં રહેતા જૈન તથા બૌદ્ધ સાધુઓ ઉપર જુલમ ગુજાર્યાં હતા. જો આ વાત ખરી હોય તે તે ઈ. સ. ના ૧૨મા સૈકાની આખરમાં બની હોવી જોઈ એ. ’૪
66
આ ઉપરથી સંભવત છે કે કલિ'ગના કાઈ રાજાએ જ જૈનાને એ દેશ સદાને માટે છેાડી જવાની કઠોર ફરજ પાડી હાવી જોઈ એ.
૩. જીએ, “ અલી હિસ્ટરી ઑફ ઇન્ડિયા,” પૃ. ૪૫૪–૫.
૪. ખાઃ મનમેાહન ચક્રવતી એમ. એ ના “નેાસ આન ધી રીમેન્સ ઇન ધૌલી એન્ડ ઇન ધી કેન્સ ઑફ ઉદયગિરિ ”, પૃ॰ ૯.
