________________
૧૮૨
જૈન ઈતિહાસની ઝલક દિવસ સુધી પથારીવશ રહેવું પડયું, અને એ વખતે આખું સામ્રાજય શેકમાં ગરકાવ થઈ ગયું. એ વખતે એની અતિ વિશ્વાસપાત્ર વ્યક્તિએમાં બે જ મુખ્ય વ્યક્તિએ હતી કે જેમને અકબરને મળવાની છૂટ હતી. એમાંને એક તે શેખ અબુલફઝલ; અને બીજા હતા ભાનુચંદ્ર. આ ઉપરથી ભાનુચંદ્ર કેવા અસાધારણ અને ખરેખર વશ કરી લે એવા પુરુષ હતા એને આપણને બરાબર ખ્યાલ આવી શકે છે. એક હિંદુ-જૈન-યતિની વિપુલ ભવ્યતા અને અનિવાર્ય આકર્ષણ શક્તિએ અકબર જેવા ચતુર અને મુશ્કેલીથી પ્રસન્ન કરી શકાય એવા રાજવીના ચિત્ત ઉપર કેવો કાબૂ જમાવ્યું હતું, અને એની પાસેથી પોતાની કમને લાભ થાય અને એના ભલાની ખાતરી મળી રહે એવાં ફરમાને કેવી રીતે મેળવ્યાં હતાં, એનું આ એક જ્વલંત ઉદાહરણ છે. સાવજનિક હિતની દષ્ટિ - અલબત્ત, જેને માટે આ એક ગૌરવ લેવા જેવી બાબત છે. પણ મારે અહીં જે વાત ખાસ ભાર પૂર્વક કહેવી છે તે એ છે કે ભાનચંદ્ર કેવળ પિતાની કોમના ભલા માટે જ નહીં, પણ સામાન્ય જનસમૂહના ભલા માટે પણ અકબર ઉપર પ્રભાવ પાડ્યો હતો. બે પ્રસંગે ઉપરથી આ વાત સમજી શકાશે. એક વાર ગુજરાતના સૂબા ખાન અઝીઝ કોકાએ જામનગરના રાજા જામ સત્રસાલ ઉપર ચડાઈ કરી, અને છેવટે એના બધા માણસો સાથે એને કેદ કરી લીધું. અકબરે પિતાના નજીકના અને સ્નેહી જનેને જુદી જુદી ભેટ આપીને આ વિયેત્સવની ઉજવણી કરી. એ વખતે એણે ભાનચંદ્રને પણ કંઈક માગવા વિનતિ કરી. ભાનુચઢે બીજી કોઈ નમાલી વસ્તુની માગણી કરવાને બદલે એણે બુદ્ધિપૂર્વક એ બધા કેદીઓની મુક્તિની માગણી કરી. અકબરે એ તરત જ કબૂલ કરી. જાહેર જનતાના લાભની બીજી વાત જજિયારે બંધ કરાવવાની હતી. આ સંબંધમાં સિદ્ધિચંદ્ર લખે
