________________
વસ્તુપાલ-તેજપાલ અને તેમની કીર્તિગાથા ૧૬૫ . (૮) જયસિંહસૂરિકૃત વસ્તુપાલતેજપાલપ્રશસ્તિ – “જેમણે “હમીરમદમર્દન' નામનું નાટક રચ્યું તે જ જયસિંહરિએ વસ્તુપાલ-તેજપાલપ્રશસ્તિ” નામે એક લ૯ પદ્યોની ટૂંકી રચના કરી છે. એમાં અણહિલપુરના ચૌલુક્ય વંશનું, વસ્તુપાલ-તેજપાલના પૂર્વ જેનું અને તેમણે કરાવેલાં કેટલાંક ધર્મસ્થાનેનું વર્ણન છે. તેજપાલ જ્યારે ભરૂચ ગયો ત્યારે ત્યાં તેણે જયસિંહસૂરિની પ્રેરણાથી, ત્યાંના સુપ્રસિદ્ધ પુરાતન “શકુનિકાવિહાર”નામે મુનિસુવ્રતજિનચૈત્યનાં શિખરે ઉપર સુવર્ણકલશ અને ધ્વજાદંડ વગેરે ચઢાવી એ મંદિરને ખૂબ અલંકૃત બનાવ્યું હતું, તેથી તેની પ્રશસ્તિ તરીકે આ કૃતિ બનાવવામાં આવી છે.
(૯) નરેન્દ્રપ્રભસૂરિવિરચિત “મંત્રીધરવસ્તુપાલપ્રશસ્તિ—“વસ્તુપાલના માતૃપક્ષીય ધર્મગુરુ નરેન્દ્રપ્રભસૂરિએ ૧૦૪શ્લેકેની એક “વસ્તુપાલપ્રશસ્તિ” બનાવી છે. એમાં ચૌલુક્ય વંશ અને વસ્તુપાલના વંશનું ટૂંકું વર્ણન આપી, એ મંત્રીએ જે જે ઠેકાણે મુખ્ય મુખ્ય ધર્મસ્થાને કે દેવસ્થાન કરાવ્યાં અગર સમરાવ્યાં તેની લંબાણથી યાદી આપી છે. પ્રશસ્તિકાર પોતે જ એ યાદીને બહુ ટૂંકી જણાવે છે, છતાં એ દાનવીરે ગુજરાતની પુણ્યભૂમિને ભવ્ય સ્થાપત્યની વિભૂતિથી અલંકૃત કરવા માટે જે અગણિત લક્ષ્મી ખચી છે તેની કેટલીક સારી કલ્પના એ પ્રશસ્તિના પાઠથી થઈ શકે છે.
એ જ આચાર્યની રચેલી ૩૯ પદોની એક બીજી નાની સરખી પ્રશસ્તિ, તથા એમના ગુરુ આચાર્ય નરચંદ્રસૂરિની કરેલી ૨૬ પદ્યોવાળી એક બીજી પ્રશસ્તિ, તેમ જ “સુકૃતકીર્તિ કલ્લોલિની એના કર્તા ઉદયપ્રભસૂરિની રચેલી ૩૩ પવોવાળી વસ્તુપાલસ્તુતિ વગેરે કેટલીક અન્ય કૃતિઓ પણ મને મળી છે.
(૧૦) વિજયસેનસૂરિકૃત “રેવંતગિરિરાસુ’–“વસ્તુપાલના ઈતિહાસ માટેની ઉપયોગિતામાં છેલ્લી, પણ ભાષાવિકાસના અભ્યાસ માટેની યોગ્યતાની દૃષ્ટિએ પહેલી કક્ષાની, કૃતિ તરીકે વિજયસેનસૂરિએ બનેલા ગુજરાતી રેવંતગિરિરાસુ ની નેધ પણ આ સાધનસામગ્રી
