________________
૧૬૨
જૈન ઇતિહાસની ઝલક
તંત્રને વ્યવસ્થિત કર્યાંનું, અને તેમ કરતાં શંખરાજ સાથે કરવા પડેલા યુદ્ધનુ વર્ષોંન કર્યું. તે પછી મંત્રીએ શત્રુ ંજય, ગિરનાર અને સામેશ્વર વગેર તીર્થસ્થાનાની, માટા સધ સાથે, કરેલી યાત્રાનું સુરમ્ય વર્ણન આપ્યુ છે. એ યાત્રા કરી મંત્રી જ્યારે પાછો પેાતાને સ્થાને આવે છે તે ઠેકાણે કવિ પાતાના કાવ્યની સમાપ્તિ કરે છે. એથી જણાય છે કે વિ. સ. ૧૨૮૦ ની લગભગ એ કાવ્યની રચના થઈ હાવી જોઈ એ.
(૩) ઠકુર અરિસિંહરચિત ‘સુકૃતસ’કીન’— “સામેશ્વરની માક અરિસિંહ નામના કવિએ વસ્તુપાલના સુકૃતનું સકી ન કરવાની ઈચ્છાથી ‘ સુકૃતસ’કીન' નામનું અન્વક કાવ્ય બનાવ્યું છે. એ કાવ્યમાં પણ લગભગ કીર્તિ કૌમુદી જેવું જ બધું વન આવે છે. એમાં વિશેષ એટલે છે કે, કીર્તિકૌમુદીમાં જ્યારે અણુહિલપુરના રાજ્યકર્તા માત્ર ચૌલુકય વંશનું જ વર્ણન આપેલુ છે, ત્યારે આમાં એ વર્ષોંન અણુહિલપુરના મૂળ સંસ્થાપક વનરાજ ચાવડાથી શરૂ કરવામાં આવ્યું છે અને તેમાં ચાવડા વંશની પૂરી નામાવલી આપવામાં આવી છે. આ કાવ્યની રચના કીર્તિ કૌમુદીના સમય કરતાં સહેજ ઘેાડી પાછળથી થઈ હશે એમ એના વર્ણન ઉપરથી જણાય છે.
-
(૪) બાલચરિવિરચિત ‘ વસન્તવિલાસ ' ... “ કીતિ કૌમુદી અને સુકૃતસંકીન ઉપરાંત વસ્તુપાલના ગુણાનુ ગૌરવ ગાનારું ત્રીજી કાવ્ય બાલચંદ્રસૂરિષ્કૃત ‘વસંતવિલાસ' નામનું છે. એ કાવ્ય, ઉપરના અને કાવ્યા કરતાં, જરા માટું છે અને એની રચના વસ્તુપાલના મૃત્યુ પછી, પરંતુ તરત જ, થઈ છે. કવિએ ખાસ કરીને મંત્રીના પુત્ર જયન્તસિંહની પરિતૃષ્ટિ ખાતર કાવ્યની રચના કરી છે. આ કાવ્યમાં પણ વણ્ય વિષય લગભગ ઉપરનાં કાન્યા જેવા જ છે. વિશેષ એ છે કે, એમાં વસ્તુપાલના મૃત્યુની હકીકત પણ આપવામાં આવી છે, એ કારણથી એની રચના વિ. સ. ૧૩૦૦ ની લગભગ થયેલી માની શકાય. (૫) ઉદયપ્રભસૂરિષ્કૃત ધર્માભ્યુદય મહાકાવ્ય પાલન ધ`ગુરુ આચાય વિજયસેનસૂરિના પટ્ટધર આચાય ઉયપ્રભ
વસ્તુ
66
