________________
મહર્ષિ હેમચંદ્રાચાર્ય
૧૧૧ આહર્તધર્મ ઉપર એમને અવિચળ શ્રદ્ધા હતી. જૈનધર્મને વિજયનાદ સર્વત્ર પ્રસરાવવાને માટે જે પાતાળમાં પ્રવેશ કરે પડે તો તેઓ એ માટે પણ તૈયાર હતા ! ધર્મ ઉપરની એમની શ્રદ્ધા કંઈ ધાર્મિક મહને કારણે ન હતી, પણ જૈનધર્મની સત્યતાને કારણે હતી. એક સ્તુતિમાં વિતરાગ મહાવીર પ્રભુની સ્તુતિ કરતાં તેઓ કહે છે કે
न श्रद्धयैव त्वयि पक्षपातो न द्वेषमात्रादरुचिः परेषु । यथावदाप्तत्वपरीक्षया च त्वामेव वीर ! प्रभुमाश्रिताः स्मः ॥
અર્થાત “હે વીર ! કેવળ શ્રદ્ધા-અંધશ્રદ્ધાને લીધે જ અમને તમારા પ્રત્યે પક્ષપાત છે અને કેવળ દેષભાવને લીધે બીજાઓ તરફ અમને અરુચિ-અનાદર છે, એવું નથી; પણ કોણ સાચા આપ્ત પુરુષ છે–કનું વચન સ્વીકાર કરવા યોગ્ય છે–એની પરીક્ષા કરીને જ અમે તમારા જેવા પ્રભુને શરણે આવ્યા છીએ............
ઉપર અમે સૂચવ્યું તે પ્રમાણે તેઓની ધાર્મિક શ્રદ્ધા પક્ષપાતપૂર્ણ નહીં પણ તત્ત્વનું અનુસરણ કરનારી હતી. આને એક પ્રસંગ જુઓ. સિદ્ધરાજે જ્યારે એમને એમ પૂછ્યું છે કે “દુનિયામાં કર્યો ધર્મ મેક્ષ અપાવવાવાળે છે?” ત્યારે, એના જવાબમાં, એમણે રાજાને બ્રાહ્મણપુરાણમાં આવતા સંખાખ્યાનને અધિકાર સંભળાવ્યું અને ધર્મની શોધ માટે જે નિષ્પક્ષપાતભાવ પ્રગટ કર્યો, તે એમના જીવનને નિષ્કર્ષ દર્શાવતો એક અસાધારણ દાખલ છે. આ પ્રસંગે તેઓના જીવનને ઘણું મહાન પુરવાર કરી દીધું હતું. જે તેઓએ આ પ્રસંગે આ મધ્યસ્થતાસૂચક જવાબ આપવાને બદલે જે ધર્મ ઉપર પિતાને શ્રદ્ધા હતી એનું જ નામ લીધું હોત તો એમને કોણ રોકવાવાળું હતું ? વિદ્વાનોમાં એવો કોણ હતો, જે એમના કથનનું ખંડન કરી શક્ત? પણ, તેઓ એ સારી રીતે જાણતા હતા કે, જે ભવ્ય અને પક્ષપાતરહિત પણે ધર્મને ચાહનારે હશે એને તો, શોધ કરવાથી, નિઃસંદેહ જૈનધર્મ જ સાચે ધર્મ લાગશે; કારણે કે એમણે પોતે પણ જૈનધર્મને
