Tilakamanjari

SR No.: 022659
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanpal, Sudarshankumar Sharma
Publisher: Parimal Publications
Publication Year: 2002
Total Pages: 504
Language: English, Sanskrit
Classification: Book_English
File Size: 15 MB

Page 117

DHANAPĀLA AS A PROSE WRITER
103
''न्यायदर्शनानुरागिभिररौद्रैः also feels the same norm. The exchange of wrathful tempers in the case of battle between Kusumasekhara and Vajrāyudha speaks of the Raudra sentiment. The irate exchange of words between Vajrāyudha and Samaraketu equally pose the same point. The wrath of Mahodara shown to the king busy in the propitiation of Sri is also Raudra in character
"राजन्! न किचिदन्यत् त्वदीयमेव चेष्टितम् त्वया हि फलमभिलष्य किञ्चिदियमस्मत्स्वामिनी श्रीरनुदिवसमासेवितुमुपक्रान्ता, सेवकाश्च फलप्राप्तिकामाः प्रथममुपचारेण गृहीतवाक्यं परिग्रहलोकमावर्जयन्ति, ततस्तेन कृतपक्षपरिग्रहेण ग्राहितसम्बन्धाः प्रभूणामसक्तमात्मभक्तिमुपदर्शयन्ति एषः तावजगति दृश्यते व्यवहार: त्वया तु विपरीतः प्रस्तुतोऽयं सेवाविधिः''
along with
'नरेन्द्र, न वयं पक्षिणः न पशवः, न मनुष्याः, कथं फलानि मूलान्यन्नंचाहरामः क्षपाचराः खलु वयम् व्याघ्राणाभिवास्माकमात्मभुजविक्रमोपक्रीतमामिषाहारः''
Mahodara's wrath against Gandharvaka whom he threw into the lake along with his aerial car again smacks of Raudra sentiment born of indignation, cruelty and agitation.
रे रे दुरात्मन्! अनात्मज्ञ! विज्ञानरहित, परिहतविशिष्टजनसमाचार, विगतपारसंसारपल्वलपंकशूकर, महापापकारिन्, अखिलदुःखितप्राणिवत्सलमतिविशुद्धधर्ममार्ग विनिविष्ट दृष्टिमविनीतजनशासनाय प्रभुजनेन नियुक्तं सर्वदा शान्तायतनवासिनं मामपि महोदराख्यं यक्षसेनाधिपमधिक्षपसि। रे विद्याधराधम, न जानासि मे स्वरूपम्। यादृशोऽहं तादृगहमेव। नान्यः।..... क्व यासि..... इत्युदीर्य दत्तहुंकारः स्थानस्थ एव तद्विमानं कथंचिदुत्क्षिप्य दूरमदृष्टपारे सरसिन्यक्षिपत्।'
Samaraketu's fiery temper on finding his attendants returning without Harivāhana lost by an elephant, displayed on receiving a great shock to his persons being hurt in his sense of responsibilities and questionability unto the sovereign Meghavāhana, equally smacks of fury born of anger.
''भोः भोः भूमिपतयः ! किमेवमुद्विग्नमानसास्तिष्ठथ, किं न कुरुथ प्रस्तुतानि कार्याणि, कृतं भवद्भिः कुमारस्य पुरुषकारोचितं यत् कर्त्तव्यम् पृष्ठतः प्रतिष्ठमानैरनुसृतो दिनमशेषम्। अन्वेषितः प्रेषितपदाति तन्त्रैस्तत्र तत्राटवीगहनेषु, प्रतीक्षित: क्षुत्पिपासापरिक्षीणकायैरेष्यतीत्याशया मार्गदेशोपविष्टैरहोरात्रत्रितयम्। अधुना तु किं कुरुथ, निधनं प्रापितो
1. TM. Vol. I p. 52. L. 4. 2. Ibid. Vol. I p. 133. LL. 1-5. 3. Ibid. vol. I p. 135. LL. 6-8. 4. Ibid. Sm. ed. pp. 382-383. P. 383. LL. 4-10. P. 383. L. 1,6,7. LD. Series ed. P. 223
para 381 LL. 20-24. P. 224. LL. 4, 8-9.