Page Text
________________
६००
तत्त्वन्यायविभाकरे
अनेषणीयस्येति । विविधस्योत्सर्गो व्युत्सर्गः, व्युत्सर्जनं व्युत्सर्गः । स द्विविधः, बाह्य आभ्यन्तरश्चेति । अनेषणीय संसक्तस्यानपानोपध्यादेर्बाह्यद्रव्यस्य शास्त्रोदितविधिना परित्यागे बाह्यव्युत्सर्गः । आभ्यन्तरस्तु पर्यन्तकाले कायस्य संसारपरिभ्रामककषायाणां करणत्रिकैः कृतकारितानुमतिभिश्च परित्यागः, तदेतदभिप्रायेण समुच्चित्य तत्स्वरूपमाहानेषणीयस्येति । न चाऽपरिग्रहादस्य गतार्थत्वमिति वाच्यम्, तस्य धनहिरण्याद्यमूर्छाविषयकत्वात् । न च प्रायश्चित्तान्तर्गतोऽयमिति वाच्यम्, तस्य प्रतिद्वन्द्व्यतिचारसापेक्षत्वात्, अस्य तु निरपेक्षत्वात् । नचाऽनेकत्रास्य वचनमनर्थकमिति वाच्यम् क्वचित्सावधप्रत्याख्यानात्, क्वचिन्निरवद्यस्यापि नियतकालं प्रत्याख्यानात् क्वचिच्चाऽनियतकालमिति निवृत्तिधर्मस्य पुरुषशक्त्यपेक्षत्वादुत्तरोत्तरगुणप्रकर्षादुत्साहोत्पादनार्थत्वाच्च न पौनरुक्त्यमितिभावः । अथ निर्जरां निगमयतीतीति ॥ इति तपोगच्छनभोमणिश्रीमद्विजयानंदसूरीश्वरपट्टधर श्रीमद्विजयकमलसूरीश्वरचरण
नलिनसन्न्यस्तात्मभक्तिभरेण तत्पट्टधरेण विजयलब्धिसूरिणा विनिर्मितस्य तत्त्वन्यायविभाकरस्य स्वोपज्ञायां न्यायप्रकाशव्याख्यायां निर्जरानिरूपणं
. नामाष्टमः किरणः ॥ હવે અત્યંતર પરૂપ ભેદના છેલ્લા અવાન્તર ભેદરૂપ વ્યુત્સર્ગને કહે છે.
व्युत्सगर्नु वान छભાવાર્થ - અષણીય કે સંસક્ત એવા અન્ન આદિનો, કાય અને કષાયનો પરિત્યાગ, એ વ્યુત્સર્ગ છે.
વિવેચન - વિવિધ વસ્તુનો ઉત્સર્ગ (ત્યાગ), તે વ્યુત્સર્ગ. તે વ્યુત્સર્ગ બાહ્ય અને અત્યંતર ભેદથી બે मारनोछे.
(૧) અનેષણીય એટલે ઉદ્દગમ આદિ દોષોથી અશુદ્ધિ, સંસક્ત દોષવાળા અન્નપાન (બાર આદિ ભેદથી યુક્ત ઉપધિથી અધિક ઉપધિ)-વસ્ત્ર-પાત્ર-ઉપાધિ આદિરૂપ બાહ્ય દ્રવ્યનો શાસ્ત્રકથિત વિધિપૂર્વક परित्याग, से 'पा व्युत्सा ' छे.
(૨) આત્યંતર વ્યુત્સર્ગ તો પર્યતકાળમાં (મૃત્યકાળમાં) કાયાનો અને સંસારમાં ભમાડનારા કષાયોનો મન-વચન-કાયારૂપ ત્રણ કરણોથી કરવા, કરાવવા અને અનુમતિ (અનુમોદન) આદિરૂપે ત્યાગ, તે 'माल्यंतर व्युत्सवाय छे.
શંકા - અપરિગ્રહ મહાવ્રતના કહેવાથી શું વ્યુત્સર્ગ કહેવાતો નથી?
१. अतिचारविशेषापेक्षणरहितत्वात्, सामान्येन निर्जरार्थत्वादिति भावः ॥
| SR No. | 022495 |
| Book Title | Tattvanyaya Vibhakar Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Labdhisuri, Bhadrankarsuri, Vikramsenvijay |
| Publisher | Labdhibhuvan Jain Sahitya Sadan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 814 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |