________________
સૂત્ર-૧૫ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
૬૩ - પ્રમાણે છે- શબ્દાદિ વિષયોમાં આસક્તિ, ઇર્ષ્યા, અસત્ય બોલવું, વક્રતા, પરસ્ત્રી પ્રત્યે પ્રેમ- આ સ્ત્રીવેદના બંધહેતુઓ છે. સરળ આચરણ, ક્રોધ-કષાયની મંદતા વગેરે, સ્વસ્ત્રી સાથે રતિમાં પ્રેમ, કોઈની પણ ઈર્ષ્યા ન કરવી આ પુરુષવેદના બંધહેતુઓ છે. તીવ્ર ક્રોધાદિથી પશુઓનું બંધરૂપ મુંડન કરવામાં પ્રેમ, સ્ત્રી-પુરુષોમાં મૈથુનસેવન માટેના અંગો સિવાયના (હસ્તાદિ) અવયવોથી કામસેવન કરવાનો સ્વભાવ, શીલગુણને ધારણ કરનાર મિથ્યાધર્મવાળી (પરિવ્રાજિકા વગેરે) સ્ત્રીઓમાં વ્યભિચાર કરે, વિષયોની તીવ્રાસક્તિઆ નપુંસકવેદના બંધહેતુઓ છે. અટ્ટહાસ્ય, દીનતાથી બોલવું, કામપૂર્વક હસવું, બહુ પ્રલાપ કરવો, હસવાનો સ્વભાવ- આ હાસ્યવેદનીયકર્મના આગ્નવો છે. પોતાને શોકનો પ્રસંગ ઉત્પન્ન થયે છતે શોક કરવો, બીજાને દુઃખનું અધિકરણ પ્રાપ્ત થયે છતે શોકમૂલકતા તથા અભિનંદિતા ધારણ કરવી એ શોક મોહનીયના આસ્રવો છે. વિવિધ રીતે સર્વ રીતે ક્રિીડા કરવી, પરચિત્તને પ્રસન્ન કરવું, વિવિધ રીતે રમવું, બીજાઓને પીડા ન ઉપજાવવી, દેશ વગેરેને જોવાની ઉત્સુકતા, બીજાઓને પ્રીતિ ઉત્પન્ન કરવી - આ રતિમોહનીયના આસ્રવો છે. અન્ય રાજાને કે સ્વામીને પ્રગટ કરવો, અર્થાત્ એક રાજા કે સ્વામી હોય છતાં બીજાને રાજા કે સ્વામી બનાવવો, બીજાની રતિનો નાશ કરવો, પાપ કરવાનો સ્વભાવ, પાપક્રિયામાં પ્રોત્સાહન આપવું, અસૂયા (અન્યના ગુણોમાં દોષો પ્રગટ કરવા) વગેરે અરતિવેદનીયના આસ્રવો છે. સ્વયં ભયભીત રહેવું, બીજાનો પરાભવ કરવો, નિદર્યતા, બીજાને ત્રાસ આપવો વગેરે ભયવેદનીયના આસ્રવો છે. સધર્મમાં મગ્ન થયેલ ચારેય વર્ણના શિષ્ટવર્ગની જે કુશલ ક્રિયા અને આચાર તેમાં તત્પર થયેલ લોકની જાગુપ્તા અને પરિવાદન (નિંદા) કરવાનો સ્વભાવ વગેરે જાગુપ્તાના આશ્રવો થાય છે.
સ્વ-પરના કષાયોની ઉદીરણા કરવી એ કષાયનો આસ્રવ છે એમ આચાર્યો કહે છે. (૬-૧૫)
