________________
નકણિકા
૭૯
વનસ્પતિ [એ જાત વિના લીંબડો, આંબો ઇત્યાદિ કાંઈ જોવામાં આવતાં નથી; હાથ ઇત્યાદિમાં વ્યાપ્ત એવી આંગળીઓ વગેરે હાથથી જુદી નથી. ૭.
૩. વ્યવહારનય विशेषात्मकमेवार्थं व्यवहारश्च मन्यते । विशेषभिन्नं सामान्यमसत्खरविषाणवत् ॥८॥
વસ્તુને વિશેષ ધર્મવાળી જ વ્યવહારનય માને છે; (કારણ કે) વિશેષ વિનાનું સામાન્ય ગધેડાના શીંગડા જેવું ખોટું છે.
વ્યવહારનયનું ઉદાહરણ वनस्पतिं गृहाणेति प्रोक्ते गृह्णाति कोऽपि किम् । विना विशेषान्नाम्रादीस्तन्निरर्थकमेव तत् ॥९॥
વનસ્પતિ લો એમ બોલવામાં આવતાં, લીંબડો, આંબો એવા વિશેષ વિના કોઈ પણ શું લે છે ? એટલા માટે તે (સામાન્ય) ફોગટનું છે. ૯.
વ્યવહારનયનાં બીજાં ઉદાહરણો व्रणपिण्डीपादलेपादिके लोकप्रयोजने । उपयोगो विशेषैः स्यात्सामान्ये न हि कहिचित् ॥१०॥
ગૂમડાં પર (મલમ) પટ્ટી અને પગે લેપ વગેરે કરવાનું લોકને પ્રયોજન હોય. વિશેષ પર્યાયો વડે કામ ચાલે, (પણ) કોઈ દિવસે સામાન્ય વડે નહિ જ. ૧૦.
- ૪. ઋજુસૂત્રનય ऋजुसूत्रनयो वस्तु नातीतं नाप्यनागतम् । मन्यते केवलं किन्तु वर्तमानं तथा निजम् ॥११॥ ઋજુસૂત્રનય ભૂત અને ભવિષ્ય વસ્તુ પર્યાયને માનતો
૧. હથેળી. ૨. નખ. ૩. આપના ઉપદેશમાં.
