SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 174
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ -१९] सर्वज्ञसिद्धिः इति हेतुप्रयोगस्यापि न वैयर्थ्यम् । किं च धर्मिणो विकल्पसिद्धत्वानङ्गीकारे ' वेदस्याध्ययनं सर्वं गुर्वध्ययन पूर्वकम् |' ( मीमांसा श्लोक वार्तिक, पृ. ९४९ ) इति सर्वस्य वेदाध्ययनस्य धर्मीकरणं कथं घटते' तस्य प्रत्यक्षादिप्रमाणाविषयत्वेन प्रमाणप्रतिपन्नत्वाभावात् । 'अतीतानागतौ कालो वेदका रविवर्जितौ । ' ( तत्त्वसंग्रह पृ. ६४३ ) इत्यत्रापि अतीतानागतकालयोर्धर्भीकरणं कथं युज्यते । तयोरपि प्रत्यक्षादिप्रमाणाविषयत्वात् । उदात्तादयः सर्वध्वनिधर्मा अनित्या इत्यत्रापि देशकालान्तरितध्वनिधर्माणामपि पक्षीकरणं कथं स्यात् । तेषामपि प्रमाणाविषयत्वात् तस्माद् धर्मिणो विकल्पसिद्धत्वमङ्गीकर्तव्यम् । ननु एवं चेदाश्रयासिद्धी' हेत्वाभासो न स्यादिति चेत् मा भूदसौर का नो हानिः । अपसिद्धान्त इति चेन्न । अस्मत्सिद्धान्ते अविद्यमानसत्ताको अविद्यमाननिश्चय इति असिद्धस्य द्वैविध्यनिरूपणात् । तर्हि ४१ नही मानते उन के लिये अनुमान से सर्वज्ञ का अस्तित्व सिद्ध किया जाता है। - मीमांसकों ने भी अपने हेतुप्रयोगों में विकल्प से सिद्ध धर्मी का आश्रय लिया है । ' वेद का सब अध्ययन गुरुपरम्परा से चलता है इस कथन में वेद का सब अध्ययन प्रत्यक्षादि प्रमाणों से ज्ञात नही है. विकल्प से ही ज्ञात है । इसी तरह ' अतीत काल में और भविष्य काल में वेद के कर्ता नही हैं' इस कथन में अतीत काल और भविष्यकाल का ज्ञान प्रमाण सिद्ध नही है - विकल्पसे सिद्ध है । ' उदात्त आदि सब ध्वनि के धर्म अनित्य हैं ' इस कथन में भी सब ध्वनि-धर्मों का ज्ञान प्रमाण सिद्ध नही है - विकल्पसिद्ध है । अतः सर्वज्ञ यह धर्मी भी विकल्पसिद्ध मानने में दोष नही है 1 धर्मी के विकल्पसिद्ध होने के कारण ही जैन प्रमाणशास्त्र में असिद्ध हेत्वाभास के दो ही प्रकार माने हैं- अविद्यमान सत्ताक ( जिस में हेतु का अस्तित्व ही न हो ) और अविद्यमान निश्चय ( जिस में हेतु का २ भो जैन । ३ आश्रया सिद्धः । १ अत एव वेदाध्ययनं सर्वं विकल्प सिद्धम् । ३ जैनानाम् ।
SR No.022461
Book TitleVishva Tattva Prakash
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVidyadhar Johrapurkar
PublisherJain Sanskruti Samrakshak Sangh
Publication Year1964
Total Pages532
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size39 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy