________________
૧૪.
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્ત્વ પ્રકરણ.
સ્પર્શના વિષયને જ જાણતા હોવાથી, એક સ્પેશ ઇંદ્રિય વાળા છે. પશ અને રસ-સ્વાદ, એ બે વિષયને જાણતા હોવાથી, કરમિયા જળ વગેરે જ સ્પર્શ અને રસ, એમ બે ઇંદ્રિયવાળા છે. સ્પર્શ સ્વાદ ને ગંધ, એમ ત્રણ વિષયને જાણનારાં માંકડ કાનખજુરા વગેરે જે ત્રણ ઈદ્રિયવાળા છે. સ્પર્શ સ્વાદ, ગંધ ને રૂપ એમ ચાર વિષયને જાણનારા માંખી ભમરા વગેરે ચાર ઇંદ્રિયવાળા છે. તથા
સ્પર્શ, સ્વાદ, ગંધ, રૂપ તેમજ શબ્દ, એ પાંચે વિષયને જાણનારા મનુષ્ય ને દેવ વગેરે પાંચ ઇંદ્રિયવાળા કહેવાય છે. આ પ્રમાણે ઇંદ્રિયના ભેદે જ પાંચ પ્રકારે છે.
અથવા કાયના છ ભેદે કરી, જીવે છે પ્રકારે છે. તે છ કાયે આ પ્રમાણે છે- ૧ પૃથ્વીકાય, ૨. અપકાય, તે તેઉકાય, ૪ વાઉકાય, પ વનસ્પતિકાય અને ૬ ત્રસકાય. સઘળા એકેંદ્રિય જીવોને પૃથ્વીકાયથી વનસ્પતિકાય સુધીમાં અને દ્વીન્દ્રિયાદિ સઘળા જીવોને ત્રસકાયમાં સમાવેશ થયેલ છે.
સાત આદિ ભેદે પણ લેક પ્રકાશ આદિ શાસ્ત્રોમાં કહેલા છે ૩ છે
