________________
શું છે
સહમદેશના ક્યારે ? પરસ્થાને” જીવની જે ગ્યતા હોય તે પ્રમાણે દેશના નહિ દેતાં તેની યોગ્યતા બહાર દેવામાં આવે તે કેવલ પાપ જ છે. ધર્મમાં પ્રવર્તતે હેચ ને ક્રિયા કરતા હોય તેને સ્થિર કરવી માટે કહી શકીએ કે દાન, તપ ને ચમથી શું મન વશ ન આવે તે ? આનું તત્ત્વ કયાં? દાન, શીલ, તપ ને યમના ઢાંગ છોડવામાં કે મન વશ લાવવામાં તેને અત્યારે વ્રતનિયમ, મન વશ કર્યા વગર શા કામનાં? મનને વશ કરવાની તીવ્રતામાં જે દેશના અપાઈ તેને તે વ્રત-નિયમની નિષ્ફળતામાં લઈ ગયે. શાસ્ત્રકારે તે મનને વશ કરવા માટે તીવ્ર ઉદ્યમ કરવું જોઈએ તેને માટે આ વાત કહી. ત્યારે પેલો પાત્ર નથી–સામે સમજી શકતું નથી. તેને અર્થશે કર્યો?
વ્રત–નિયમ શા કામનો ? જેને મન વશ હોય તેને જ કામનાં. જેને મન વશ ન હોય તે વ્રત-નિયમ કરે છે તેથી શું થવાનું દેશના દેનારે પાપ જોયું નહિ. અને દેશનાનું પરિણામ આ મનને વશ કરવામાં કે વ્રત-નિયમ તેડવામાં લઈ જશે તે ન વિચાર્યું. બ્રહ્મ તે હું જ એ કહેવાને હક કેને?
આ વિચારશે તે કલિકાલસર્વજ્ઞ” ભગવાન હેમચંદ્ર સુરીશ્વરજી મહારાજે ચગશાસ્ત્રને ત્રણ પ્રકાશ વ્યવહાર ચારિત્રના કહ્યા અને ચોથા પ્રકાશની શરૂઆતમાં કહ્યું કે “ગૌણ વનાજ્ઞાનજારિત્રાથથવા ચા ચત્તારમાં gs, શરીરમfધતિઝતિ છે ? આ આત્મા જ્ઞાન, દર્શનને ચારિત્રરૂપ જીવાદિકની શ્રદ્ધા તે “સમકિત.” તેનું જે જ્ઞાન તે “જ્ઞાન”. ઈસમિતિ વગેરે તે “ચારિત્ર.” એ કહી દીધું પણ એક વાત
