________________
૧૬૬
ષોડશક પ્રકરણ વ્યાખ્યાન ગણાય છે. કઈ અપેક્ષાએ? આ લેવા જાય છે તે તમારા વેપારમાં, તમારા આર્થિક, કૌટુંબિક સંગમાં તે સમજણ ધરાવતું નથી. માટે તેને અણસમજુ “સગીર કહે છે. બાળક અણસમજુ, સગીર કે સમજણ વગરનાં નથી. કેમ? તેઓ કળિયે મોઢાને બદલામાં નાકમાં નથી નાખતા. છતાં સમજણ વગરના કેમ કહે છે? તમારે વેપાર, આર્થિક, કૌટુંબિક સ્થિતિની સમજણ તેનું કામ છે. તેથી તેની સમજણ હોય તે “સમજુ માનવા તૈયાર છે. તમે જે રૂપે વ્યવહાર કરવા માંગે તે રૂપે સમજણ ન હોય પછી ભલે બીજી સમજ હોય પણ તેને “અણસમજણવાળા” કહે છે. લખોટી રમનારા, પતંગમાં કેળવાએલા મોટાને પણ ટેકાવવા તૈયાર થાય છે. તે સમજણ છે ને? તેમ પણ નથી. પણ વ્યાવહારિક, આર્થિક, કૌટુંબિક સંગ માટે સમજણવાળ હોય તેને “સમજણવાળ” ગણે છે. - ચાર વર્ષનો છોકરો મૅટ્રિકમાં પાસ થયે. તમને એ ન આવડતી હોય છતાં તે અણસમજુ અને તમે સમજુ શાથી? તે તે આર્થિક વગેરે બાબતમાં સમજણ ધરાવતા નથી માટે “અણસમજુ' કહીએ છીએ. તેમ અહીં પણ શાસ્ત્રકારે પણ આત્માના કલ્યાણ માટે કહે છે કે એને પહેલી જરૂરિયાત સમજણની. જે તે ધરાવે તેને વિચારવાળો” ગણે. કઈ? કર્મને, કર્મનાં ફળોને, અને આત્માને માન. તેને ન માને તે ધર્મની જડ જ નથી. કર્મની જડ આ ત્રણ વસ્તુમાં. માટે આ ત્રણ માને-સમજે તે તેને “વિચારવાળા” અને “સમજવાળો' ગણીએ. વ્યાવહારિક સંયોગને ન સમજે ત્યાં સુધી તે બાળક-નાલાયક ગણાય. તમને નાલાયક
