________________
ચૌદમું
સમ દેશના
૧૪૭
વ્યવહારની, પણ તત્ત્વષ્ટિએ નહિ. તત્ત્વદૃષ્ટિએ ગર્ભજ મનુષ્ય, દેવતા, નારકી કે ગર્ભ તિર્યંચને વિચારવાળા ગણવા તૈયાર નથી. એકે એક દેખતે છે, આંધળો નથી. ગયે અને આજે. બીજો કહે અથડાયું ત્યારે કહે કે દેખે છે કે આંધળા છે? શાથી? આંખનું કામ જોવાનું છે, છતાં કામ ન કર્યું. દેવતામાત્ર નારકી માત્ર મનવાળા હોય, પણ એકે દેવતા કે નારકી મન વગરને અસંસી ન હોય, ત્યારે બધા મનવાળા, વિચારવાળા દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞાવાળા છતાં દુનિયાદારીમાં, શાસ્ત્રની દષ્ટિમાં નહિ. કેમ ? જેમને ભૂત, ભવિષ્યની અંદગને, આત્માને, તેના સ્વરૂપને, તેની મલિનતાને, નિર્મળતાને, પરમ દશાને વિચાર ન હોય તે તેમને કર્યું શું? વિષયને અંગે તે અત્યારે વિચારવાળો છે. તે વિચારે વિકલેન્દ્રિયને છે. અહીં પતાસું હોય તે તેની દરથી લાઈન લાગે પણ ફે કે તે લાઈન તૂટી જાય. ગળની કાંકરી મૂકે તે માંખી આવે પણ ફેંકી દે તે બધી ભાગી જાય. વિષયના વિકારે જે સંજ્ઞાનાં કારણે હોય તો એ વિકલેન્દ્રિયમાં હતાં. મનુષ્ય કરતાં વિશ્લેન્દ્રિયમાં એક એ અપેક્ષાએ વધારે છે. કીડીમાં ગંધ પારખવાની જેટલી તાકાત છે તેટલી આપણામાં નથી. દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞા અને તત્વષ્ટિમાં ભેદ
પ્રાચીન કાળમાં રાજાઓ ખાવા બેસતા ત્યારે કેર પક્ષી રાખતા. કારણ? તેને એ સ્વભાવ કે ઝેરી વસ્તુ હેય તે રાડારાડ પાડે. તમને સમરાદિત્યને અંગે માલમ હશે. કેમ? જ્યારે ઝેર દેવું હતું ત્યારે પરચુરણ ખાણા તરીકે વડાં ક્ય. ભજન કરી લીધું. ચકોરને ખપે પછી
