________________
લેખાંક,
યોગના ઇચ્છાયોગ, શાસ્ત્રયોગ અને સામર્થ્યયોગ... એમ
ત્રણ પ્રકારમાંથી પ્રથમ બે ઇચ્છાયોગ૧૦૨
શાસ્ત્રયોગની વાત ગયા લેખમાં જોઈ.
'હવે આ લેખમાં સામર્થ્યયોગને વિચારીએ.
શાસ્ત્રો સામાન્યથી ચરમફળ = મોક્ષ પર્વત ઉપદેશ આપનારા હોય છે. એટલે કે અંતિમ ફળ મોક્ષના ઉપાયને પણ સામાન્યથી જણાવનારા છે. છતાં એ માત્ર દ્વારનો બોધ હોય છે, વિશેષ હેતુનું તો માત્ર દિપ્રદર્શન હોય છે. કારણકે એ હેતુ શક્તિની પ્રબળતાએ પ્રગટ થતો હોવાથી એનો વિષય શાસ્ત્રથી પર હોય છે.
આશય એ છે કે “આ દ્વાર છે, એમાંથી આ દિશામાં ચાલ્યા જાઓ... એટલે તમારા ગંતવ્ય સ્થળે પહોંચી જશો.' આ રીતનો ઉપદેશ એ દ્વારના બોધદ્વારા દિપ્રદર્શન કર્યું કહેવાય. શાસ્ત્રો મોક્ષના ઉપાયોનું આ રીતે વર્ણન કરે છે. ચૈત્યવંદન વગેરે તે તે અનુષ્ઠાન અમુક સમયે કરવું... અમુક વિધિથી કરવું... વગેરે શાસ્ત્રો દર્શાવે છે. અવિકલપણે એ રીતે કરનાર શાસ્ત્રયોગ પામે છે. આને દ્વાર કહી શકાય. શાસ્ત્રો કહે છે કે આને પુનઃ પુનઃ સાધવાથી સામર્થ્યયોગ દ્વારા મોક્ષ મળશે. આ દિફપ્રદર્શન છે.
શાસ્ત્રયોગને ફરી ફરી આદરવાથી આત્માના શક્તિ-સામર્થ્યક્ષયોપશમ વધતા જાય છે. એ વધતાં વધતાં એટલા વધે છે કે હવે સામર્થ્યનો વિસ્ફોટ થાય છે. સામાન્યથી દેશવિરતિ-સર્વવિરતિ (સ્થવિરકલ્પ-જિનકલ્પ) વગેરે ભૂમિકામાં રહેલા જીવો અપ્રમત્તપણે તે તે અનુષ્ઠાનને જે રીતે કરી શકે એ રીતનું વર્ણન શાસ્ત્રો કરે છે. અર્થાત્ એ તેઓની શક્તિને અનુરૂપ અનુષ્ઠાનનું વર્ણન હોય છે. પણ શક્તિ જ્યારે ખૂબ વધી ગઈ છે ત્યારે પણ એ રીતે જ અનુષ્ઠાન
