________________
૧૦૬૮
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ આધીનતા હવે હોતી નથી, સંપૂર્ણપણે આત્માની જ સ્વાધીનતા હોય છે, કારણ કે જેવું ધારે એવું કરવાની શક્તિ પ્રગટ થયેલી છે. . (૨) ભાવસૈમિત્કઃ ભાવનું = અંતઃકરણના શુભપરિણામનું સૈમિત્ય = નિશ્ચલત્વ. આશય એ છે કે પહેલાં અશુભભાવોમાં અંત:કરણ સ્થિર થતું હતું. અપુનબંધક અવસ્થાથી કંઈક પણ શુભભાવ પ્રગટવો ચાલુ થયો જે અંતઃકરણના અશુભભાવોમાં રહેલા નિશ્ચલત્વને ઓછે વધતે અંશે પણ વિક્ષિપ્ત કરવા લાગ્યો. પછી અધ્યાત્મ અને ભાવનાયોગના વારંવારના અભ્યાસથી એવી ભૂમિકા ઊભી થઈ કે વિજાતીય પ્રત્યયના બિલકુલ વ્યવધાન વિના સ્થિરપ્રદીપતુલ્ય સ્થિર ઉપયોગાત્મક ધ્યાન સંપન્ન થયું. ખેદાદિ દોષોના પરિહારથી ધ્યાન કુશલાનુબંધી બન્યું એનો અર્થ જ ઉત્તરોત્તર પ્રબળ ધ્યાન થવાનું. એટલે જ અંતઃકરણનું ભાવતૈમિત્ય સંપન્ન થવાનું. . (૩) અનુબંધવ્યવચ્છેદ : ભવાંતરઆરંભક કર્મો (એટલે કે એવા કર્મો જેના કારણે નવો જન્મ ધારણ કરવો પડે.) તથા એ સિવાયના કર્મો... આ બન્ને પ્રકારના કર્મોના અનુબંધનો વ્યવચ્છેદ થાય છે. એટલે કે એ કર્મો નિષ્ફળ બની જાય છે. આશય એ છે કે ધ્યાન એ આત્યંતર તપ છે, માટે એનાથી કર્મની નિર્જરા થાય જ.
આમ ધ્યાનયોગની વાત પૂરી થઈ. હવે સમતાયોગ -
સમતા=સમાનતા તુલ્યતા... તુલ્યતાની બુદ્ધિ એ સમતા. જે વાસના અનાદિકાલીન છે, વિતથ વિષયવાળી છે, જેનું બીજું નામ અવિદ્યા છે. આવી કુવ્યવહારની વાસના... એટલે કે અંતઃકરણનો એક સંસ્કાર. એ વ્યવહાર કુદૃષ્ટિ છે. આ કુદષ્ટિના પ્રભાવે જીવ ઇન્દ્રિય અને મનને આનંદ આપનાર શબ્દાદિ વસ્તુઓને અત્યંત “ઇષ્ટ' માને છે કે તેનાથી ભિન્ન શબ્દાદિને અત્યંત “અનિષ્ટ' માને છે. સામાન્યથી ઇન્દ્રિયના વિષયો સંપર્કમાં આવ્યા કરે છે અને
