________________
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૫
૧૧૪૩ અશુભાનુબંધ પડતો નથી. જેમ અભવ્યને વિષય-કષાયાદિનું પ્રણિધાન હોવાથી, સંયમ પાળવા છતાં સંયમ ન કહેવાય. એમ સમ્યક્વીને મોક્ષનું પ્રણિધાન હોવાથી વિષય-કષાયમાં રહેવા છતાં અશુભાનુબંધ પડે નહીં. એટલે અશુભાનુબંધ સિવાયની અપુનર્બન્ધકની બધી વાતો સમ્યક્તી માટે પણ સમાન જાણવી.
આમ પ્રસંગ અનુબંધની વાતો આપણે જોઈ. સમ્યક્તજીવ મોક્ષાકાંક્ષાક્ષણિકચિત્ત હોવાથી અર્થ-કામની પ્રવૃત્તિ દરમ્યાન પણ પુણ્યાનુબંધ જ ઊભો કરતો હોવાથી એની એ પ્રવૃત્તિ અનુબંધદ્વારા મોક્ષપ્રાપ્તિપર્યવસાનફલિકા બનતી હોય છે ને એ દષ્ટિએ એને ભાવથી યોગ કહ્યો હોવા છતાં વિરતિધરને જ યોગ માનવાની વિવક્ષામાં એ વ્યવહારથી જ તાત્ત્વિક યોગ બની રહે છે. એ જ રીતે અપુનબંધક જીવને પણ વ્યવહારથી જ તાત્ત્વિક્યોગ હોય છે. એ આપણે જોઈ ગયા છીએ.
જયારે સફઆવર્ત વગેરે જીવોને આ યોગ અતાત્વિક કહેવાયેલો છે અને તેવા માત્ર વેષાદિ હોવાના કારણે એ પ્રાયઃ પ્રત્યપાયફલક હોય છે. આમાં સદ્ એટલે એકવાર. એટલે કે એકવાર જેઓ આવૃત્ત થાય છે, અર્થાત્ જેઓ એકવાર ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ કરવાના છે તેવા સકૃબંધક જીવો. એમ જેઓ હજુ બે વાર ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિબંધ કરવાના છે તેવા જીવો એ દ્વિબંધક જીવો. એ જ રીતે ત્રિબંધકજીવો વગેરે જાણી લેવા. આ સમૃદુબંધક જીવો વગેરેનો યોગ, નિશ્ચયથી કે વ્યવહારથી તાત્ત્વિક બનતો ન હોવાથી અતાત્વિક કહેવાયેલો છે, કારણકે એમનો પરિણામ અશુદ્ધ હોય છે. એમનો આ અતાત્ત્વિકયોગ પ્રાયઃ પ્રત્યપાયફલક બને છે.
પૂર્વપક્ષ: અહીં આ “પ્રાયઃ' શબ્દથી કોની બાદબાકી છે ? એ વિચારીએ તો જણાય છે કે સકૃબંધકજીવોને અધ્યાત્માદિથી
