________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૬૬
૭૧૧
ગુરુપૂજા અને પછી દેવપૂજા કહેલી છે. કારણ કે ગુરુ એ સાક્ષાત્ ઉપકારી છે.. તથા બધી રોકટોક ગુરુ તરફથી સંભવિત છે. દેવ તરફથી નહીં.. ને તેમ છતાં ગુરુની એ જ ભક્તિ-શ્રદ્ધાથી પૂજા કરવામાં આવે તો આત્માની એનાથી વિશેષ ભૂમિકા ઘડાય છે. વળી ગુરુ એ જીવંત દેવ છે.. જ્યારે દેવ તો સ્થાપના નિક્ષેપે છે.
પ્રસ્તુતમાં દેવ-ગુરુની ધર્મરૂપે પૂજા છે, અને માતા પિતા વગેરેની ઔચિત્યરૂપે પૂજા છે. આમ પૂજ્યની પૂજા કહ્યા પછી શિષ્ટાચારરૂપ સદાચાર કહ્યો. અને ત્યારબાદ તપ રૂપ પૂર્વસેવા કહી છે, કારણ કે શરીર પ્રત્યેની આસક્તિ એ મોટામાં મોટો બાધક છે જે તપદ્વારા તૂટે છે. વળી કોઈ વિઘ્નભૂત પાપકર્મો હોય તો એ પણ તપ દ્વારા દૂર થાય છે. તથા સહનશીલતા કેળવાયેલી હોય તો જ નાની-મોટી પ્રતિકૂળતામાં પણ જીવ યોગમાર્ગ ૫૨ ટકી શકે છે, નહીંતર માર્ગભ્રષ્ટ થયા વગર રહેતો નથી. એટલે સહનશીલતા કેળવવા માટે પણ અહીં પૂર્વસેવામાં તપ કહેલ છે.
આ સર્વમાં અન્વયમુખે ઉચિત પ્રવૃત્તિ એ જેમ પૂર્વસેવારૂપ છે એમ નિષેધમુખે અનુચિત પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ-નિવૃત્તિ એ પણ પૂર્વસેવારૂપે ઉપલક્ષણથી જાણી લેવી જોઈએ.
-આમ પૂજા, સદાચાર અને તપ. .એ ત્રણ આચારરૂપ પૂર્વસેવા પહેલાં કહેવાની છે ને છેલ્લે મુક્તિ અદ્વેષાત્મક ભાવરૂપ પૂર્વસેવા.
– હવે સૌ પ્રથમ પૂર્વસેવાના પ્રથમ પ્રકારરૂપ ગુરુપૂજા વિચારીએ એમાં પણ ‘ગુરુ’ તરીકે અહીં કોણ-કોણ અભિપ્રેત છે ? તો કે માતા, પિતા, કલાચાર્ય (=વ્યાવહારિક શિક્ષણ તથા કલા વગેરે શીખવાડનાર શિક્ષક વગેરે), આ બધાના ભાઈ-બહેન વગેરે સ્વજનો, વૃદ્ધો તથા ધર્મોપદેશકો. આ બધા સજ્જનોને ગુરુવર્ગ તરીકે માન્ય છે. ગૌરવ કરવા યોગ્ય જનસમુદાય એ ગુરુવર્ગ છે.
શાસ્ત્રોમાં સાધુઓને નજરમાં રાખીને શ્રુતસ્થવિર, પર્યાય
