________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૬૭
૭૨૧
હું કશું કરું નહીં.. આ રીતે જીવન જીવે છે) તેઓનો આત્મા પ્રશસ્ત હોવાથી અહીં ‘મહાત્મા’ તરીકે ઉલ્લેખ કર્યો છે. આવા આદિ-ધાર્મિક જીવોએ કોઈપણ મતિમોહના કારણે, કયા દેવ પારમાર્થિક ભગવાન છે અને કયા નહીં ? એનો હજુ નિર્ણય કર્યો નથી, તેઓને દેવ તરીકે બધા દેવ એક સમાન હોય છે. ‘આ ઉત્તમ જીવ છે' ‘અચિત્ત્વશક્તિસંપન્ન છે' વગેરે શ્રદ્ધાભાવ બધા દેવો પ્રત્યે એક સમાન હોવાથી બધા દેવો સમાનરીતે નમસ્કાર્ય છે. કેટલાક આદિધાર્મિક જીવોને પોતાની કુલપરંપરામાં દેવવિશેષ=અમુક ચોક્કસ દેવ પૂજાતા આવતા હોવાથી કે પોતા પર કોઇ દેવવિશેષનો વિશેષ ઉપકાર થયેલો અનુભવ્યો હોવાથી એ દેવવિશેષ પ્રત્યે વિશેષ શ્રદ્ધા હોય છે. અલબત્ એ પણ મતિમુગ્ધ તો છે જ. એટલે કે જેમ બાળજીવને ત્યાગીનો વેશ જોવા માત્રથી બધા ‘ગુરુ’ ભાસે છે એમ એને બધાં ‘દેવ' ભાસે છે. ‘કોઇક દેવમાં જ ગુણાધિક્ય=અતિવિશિષ્ટકક્ષાના ગુણો હોય, બધામાં ન હોય' આવી એને કલ્પના સુધ્ધાં હોતી નથી. અથવા દેવનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ કેવું હોય ? દેવે નિરૂપેલ તત્ત્વની પરીક્ષા શું ? આવી બધી કશી ગતાગમ નહીં. અથવા આ બધાનો નિર્ણય કરવાના સંયોગ- સામગ્રી ન હોય. આ બધું મતિમોહ છે. આદિધાર્મિકની ભૂમિકામાં સામાન્યથી બધા જીવોને આવો મતિમોહ હોય છે. દેવતત્ત્વ ઘણું ખરું અપ્રત્યક્ષ હોય છે. અપ્રત્યક્ષ બાબતમાં ક્યાં તો જ્ઞાનથી નિર્ણય થાય ને ક્યાં તો લોક વ્યવહારથી. પોતાને વિશેષજ્ઞાન છે નહીં ને સાથે ભદ્રિકતા છે. એટલે લોકમાં જે જે દેવો પૂજાતા હોય એ બધાનો આદિધાર્મિક જીવો દેવ તરીકે સ્વીકાર કરે છે. બધા પ્રત્યે સમાન શ્રદ્ધા ધરાવે છે, ને તેથી સમાન રીતે પૂજ્યતા માને છે. પણ જે આદિધાર્મિક જીવને કોઈ દેવવિશેષ પ્રત્યે અધિમુક્તિ હોય છે એટલે કે ઉ૫૨ જણાવ્યા મુજબ વિશેષ શ્રદ્ધા હોય છે, એ આદિધાર્મિક જીવ એ દેવવિશેષને જ પૂજે છે. બધા દેવોને નહીં...
