________________
स्त्रीशस्त्रस्याऽनर्थकृत्त्वम्
योगसार: ४/११
३३८
यद्यतिवेषमेष, धत्से चारित्रममलं न तु कष्टभीरुः । तद्वेत्सि किन्न ? न बिभेति जगज्जिघृक्षु- र्मृत्युः कुतोऽपि नरकश्च न वेषमात्रात् ॥१३४॥'
इत्थं कामेन विवशीकृता मुनयोऽपि दुर्गतौ पतन्ति । ततः कामोऽतीव दुर्जेयः । ततस्तज्जयार्थं सदा सावधानैः प्रयत्नपरैश्च भवितव्यम् ॥१०॥
अवतरणिका
कामस्य दुर्जयतां वर्णयित्वाऽधुना तस्य स्त्रीशस्त्रस्याऽनर्थकृत्त्वं
दर्शयति
,
मूलम् - तावद्धैर्यं महत्त्वं च तावद् तावद्विवेकिता । कटाक्षविशिखान्यावन्-न क्षिपन्ति मृगेक्षणाः ॥११॥
अन्वयः - तावद् धैर्यं तावद् महत्त्वं तावच्च विवेकिता यावन्मृगेक्षणाः कटाक्षविशिखान् न क्षिपन्ति ॥ ११॥
पद्मीया वृत्तिः - तावत् - तावन्तं कालम्, धैर्यम् - धीरता - आपत्स्वभीरुत्वमिति यावत् तावत् तावन्तं कालम्, महत्त्वम् - उच्चैः पदस्थानरूपम्, तावत् - तावन्तं कालम्, चशब्दः समुच्चये, विवेकिता - तत्त्वातत्त्वभेदज्ञता, यावत् - यावन्तं कालं, मृगेक्षणाः - मृगस्येक्षणे इवेक्षणे यासामिति मृगेक्षणा: - स्त्रियः, कटाक्षविशिखान् - कटाक्षा:-सविलाससकामदृष्टिपातरूपा एव विशिखाः शरा इति कटाक्षविशिखाः,
तान्, नशब्दो निषेधे, क्षिपन्ति - मुञ्चन्ति ।
-
ચારિત્રને ધારણ કરતો નથી. તેથી શું તું નથી જાણતો કે જગતને ગ્રહણ કરવાની ઇચ્છાવાળું મૃત્યુ અને નરક માત્ર વેષથી કોઈનાથી પણ ડરતાં નથી ? (૧૩૪)’
આમ કામને પરવશ મુનિઓ પણ દુર્ગતિમાં પડે છે. માટે કામ ખૂબ મુશ્કેલીથી જિતાય એવો છે. માટે તેને જીતવા હંમેશા સાવધાન અને પ્રયત્નમાં તત્પર થવું. (૧૦)
અવતરણિકા - કામના દુર્રયપણાને વર્ણવીને હવે તેના સ્રીરૂપી શસ્રનું અનર્થકારીપણું બતાવે છે -
શબ્દાર્થ - ત્યાં સુધી ધૈર્ય રહે છે, ત્યાં સુધી મહત્ત્વ રહે છે અને ત્યાં સુધી વિવેકીપણું રહે છે કે જ્યાં સુધી સ્ત્રીઓ કટાક્ષના બાણો ફેંકતી નથી. (૧૧)
१. .... विवेकता
- JI
