________________
योगसारः ४/३६ अह्नाय नश्यतामन्येषामुद्धूलिकोऽपि न दृश्यते
४११
ये हीनसत्त्वाः शत्रुसैन्यभिया धावन्ति तेषु यदि कश्चिदुद्धूलिकः स्यात्तर्हि सोऽपि न दृश्यते। ते हीनसत्त्वास्तथा धावन्ति यथा तेषूद्धूलिकोऽपि न लक्ष्यते । ते उद्धूलिकमपि धावनेऽतिशेरते। ते उद्धूलिकादपि तीव्रवेगेन धावन्ति । ततस्तेषूद्धूलिको न दृश्यते । इदमुक्तं भवति-सात्त्विकाः शत्रुसैन्यं जयन्ति । हीनसत्त्वास्तु तस्मात् पलायन्ते । नश्यन्तस्ते उद्धूलिकादपि वेगेन धावन्ति । इदं तेषामुद्धूलिकादपि वेगेन धावनं ज्ञापयति शत्रुसैन्यादतीव भीता इति । तत इदं सूच्यते - तेऽतिशयेन निःसत्त्वा इति ।
इत्थं लोकेऽपि सात्त्विका एव जयं प्राप्नुवन्ति, हीनसत्त्वास्तु नश्यन्ति । एवं लोकोत्तरशासनेऽपि सात्त्विक एव मुक्तिं प्राप्नोति, हीनसत्त्वास्तु संसारे भ्रमन्ति ॥ ३५॥ अवतरणिका - लोके सत्त्वस्य प्राधान्यं प्रदर्श्याऽधुना लोकोत्तरशासने तद्दर्शयति मूलम् - लोकोत्तरान्तरङ्गस्य, मोहसैन्यस्य तं विना ।
'सम्मुखं नापरैः स्थातुं, शक्यते नात्र 'कौतुकम् ॥३६॥
દેખાતો નથી. તે હીનસત્ત્વવાળા જીવો તેવી રીતે દોડે છે કે તેમનામાં દોડવીર પણ જણાતો નથી. તેઓ દોડવામાં દોડવીરને પણ ઓળંગી જાય છે. તેઓ દોડવીર કરતાં પણ વધુ ઝડપથી દોડે છે. તેથી તેમનામાં દોડવીર દેખાતો નથી. કહેવાનો ભાવ આવો છે - સાત્ત્વિક જીવો શત્રુના સૈન્યને જીતે છે. અલ્પસત્ત્વવાળા તેનાથી ભાગે છે. ભાગતાં એવા તેઓ દોડવીર કરતા પણ વધુ વેગથી દોડે છે. આ તેમનું દોડવીર કરતા પણ વધુ વેગથી દોડવું જણાવે છે કે તેઓ શત્રુઓના સૈન્યથી બહુ જ ડરી ગયા છે. તેથી એમ સૂચવાય છે કે તેઓ ખૂબ જ નિઃસત્ત્વ છે.
આમ લોકોમાં પણ સાત્ત્વિક જીવો જ જય પામે છે, અલ્પસત્ત્વવાળા તો ભાગી જાય છે. એમ લોકોત્તર શાસનમાં પણ સાત્ત્વિક જ મોક્ષ પામે છે, અલ્પસત્ત્વવાળા तो संसारमा लमे छे. (34)
અવતરણિકા - લોકમાં સત્ત્વની પ્રધાનતા બતાવી. હવે લોકોત્તર શાસનમાં તે जतावे छे -
१. सन्मुखं
-
CI २. कौतवः
-
CI
