________________
૪૪
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩૭-૩૮
શ્લોકાર્થ ઃ
મારા જ દેવ દેવ છે=મેં સ્વીકાર્યા તે બુદ્ધ કે વિષ્ણુ આદિ કોઈ એક દેવ જ દેવ છે. તારા વડે સ્વીકારાયેલા અન્ય દેવ દેવ નથી. એ પ્રમાણે કેવલ મત્સરથી સ્ફુરિત થયેલું અજ્ઞાની જીવોનું સર્વ વિકૃમ્ભિત છે=ક્શન કરાયેલું છે. II૩૭II
ભાવાર્થ:
કોઈપણ દર્શનમાં રહેલા જીવો માર્ગાનુસારી બુદ્ધિથી યોગમાર્ગનું સેવન કરતા હોય તો તેઓ સ્વભૂમિકા અનુસાર પરમાત્માની આજ્ઞાનું પાલન કરે છે. આમ છતાં તે તે દર્શનમાં રહેલા પણ જીવો વિચારે છે કે અમારા દેવ જ ઉપાસ્યરૂપ દેવ છે, પરંતુ પોતાનાથી અન્ય દ્વારા સ્વીકારાયેલા દેવ વાસ્તવમાં દેવ નથી. આ પ્રકારનાં તેમનાં વચનો સ્વમત પ્રત્યેના અવિચારક રાગને કારણે અને અન્ય મત પ્રત્યે ઈર્ષ્યાથી પ્રગટ થયેલાં જ સર્વ વચન છે.
વસ્તુતઃ જેઓ વીતરાગ અવસ્થાના અર્થી છે તેઓ તો સંસારથી અતીત અવસ્થાવાળા દેવને જ દેવ રૂપે સ્વીકારે છે. આથી જ, સંસારથી અતીત અવસ્થાની ઉપાસના કરનારા યોગીઓ અવિચારક રીતે મારા-તારાનો પક્ષપાત કરતા નથી પરંતુ તત્ત્વ શું છે તે જાણવા જ પ્રયત્ન કરે છે અને તેવા યોગીઓને ઉપાસનાના વિષયભૂત પરમાત્મા ભિન્ન ભિન્ન શબ્દથી વાચ્ય હોય તોપણ સ્વરૂપથી એક જ છે એવો બોધ થાય છે. II૩૭ના
અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે “મારા દેવ જ દેવ છે, તારા નહીં" એ અજ્ઞાનીઓનું વચન છે. હવે, જ્ઞાની પુરુષો આવો=મારા-તારાનો, વિવાદ કરતા નથી તે બતાવે છે
શ્લોક :
यथावस्थितविज्ञाततत्स्वरूपास्तु किं क्वचित् । विवदन्ते महात्मानस्तत्त्वविश्रान्तदृष्टयः ? ।। ३८ ।।
