________________
૩૫
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૯-૩૦ શ્લોકાર્ય :
વતચર્યાથી ભાવતવરૂપે આ પરમાત્મા આરાધિત થાય, વળી તેની પૂજાદિ દ્વારા વ્યસ્તવરૂપે સરાગપણાથી ભગવાન આરાધિત થાય. IIII ભાવાર્થ :
આ પરમાત્મા ભાવવથી અને દ્રવ્યસ્તવથી એમ બે પ્રકારે આરાધિત થાય છે.
હવે, ભાવરૂવરૂપે પરમાત્મા કેવી રીતે આરાધિત થાય છે તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે : ત્રણ ગુપ્તિના સામ્રાજ્યવાળા જે મહાત્મા સર્વસંગનો ત્યાગ કિરીને વિતરાગના વચનનું અવલંબન લઈને વીતરાગભાવની વૃદ્ધિ થાય તે રીતે ભગવાનના વચનના નિયંત્રણથી મન-વચન-કાયાની દરેક ચેષ્ટાઓ પ્રવર્તાવે છે તે મહાત્મા વ્રતચર્યાનું પાલન કરે છે અને તે વ્રતચર્યાના પાલન દ્વારા પરમાત્મા ભાવરૂવરૂપે આરાધિત થાય છે. પરંતુ, જે શ્રાવકોને વિતરાગનો વીતરાગભાવ અત્યંત ઇષ્ટ છે છતાં વીતરાગ થવા માટે સર્વ ઉદ્યમથી યત્ન કરી શકે તેવા સંચિતવીર્યવાળા નથી માટે તેમને ઇન્દ્રિયોના અનુકૂળ રમ્ય પદાર્થો પ્રત્યે ઇચ્છા પ્રવર્તે છે તેથી પ્રસંગે પ્રસંગે ભોગાદિમાં પણ પ્રવૃત્તિ કરે છે. આમ છતાં, વિવેકી શ્રાવક વિચારે છે કે ઉત્તમ એવા દ્રવ્યોનો ભોગમાં ઉપયોગ થાય છે તે માત્ર ક્ષણિક આલ્હાદ કરનાર છે જ્યારે આ ઉત્તમ સામગ્રીથી ભગવાનની ભક્તિ કરવામાં આવે તો તે સર્વકલ્યાણનું કારણ છે. તેથી તે ઉત્તમ સામગ્રી દ્વારા ભગવાનની પૂજા વગેરે કરીને તથા સુસાધુની ભક્તિ વગેરે કરીને વીતરાગ પ્રત્યેનો રાગ વધારે છે અને આ રીતે સરાગથી દ્રવ્યસ્તવરૂપે પરમાત્મા આરાધિત થાય છે; કેમ કે ઉત્તમ દ્રવ્યોથી પરમાત્માની આરાધના કરવાથી જેમ પરમાત્મા આરાધિત થાય છે તેમ પરમાત્માની સર્વ આજ્ઞાનું પાલન કરનાર સુસાધુની ઉત્તમદ્રવ્યોથી ભક્તિ કરવાથી પણ પરમાત્મા આરાધિત થાય છે. આટલા અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે વતચર્યાથી ભાવાસ્તવરૂપે વીતરાગ આરાધિત થાય છે અને પૂજાદિ દ્વારા સારાગથી વીતરાગ આરાધિત થાય છે. ત્યાં પ્રશ્ન
