________________
૧૭
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ,શ્લોક-૧-૨ રીતે નિર્જરાની પ્રાપ્તિ થાય નહીં. માટે સર્વ ક્રિયાઓ ગુણવૃદ્ધિનું કારણ બને તે પ્રકારના અંતરંગ અવધાનપૂર્વક મુનિએ સર્વ ક્રિયાઓમાં ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. વળી, મુનિ જ્યારે કોઈના હિતાર્થે ઉપદેશ આદિ આપતા હોય ત્યારે વાચાનું કૃત્ય કરતા હોય છે. ત્યારે પણ તે ઉપદેશ આદિ કાલમાં પોતાને કોઈ સ્પૃહા આદિના ભાવો ન થાય પરંતુ યોગ્ય જીવોનાં હિતને અનુકૂળ અત્યંત સંવેગથી વાસિત અંતઃકરણપૂર્વક અવધાનવાળા થઈને યત્ન કરવો જોઈએ. વળી, ક્યારેક મન દ્વારા સ્વાધ્યાયાદિમાં યત્ન કરતા હોય ત્યારે પણ માત્ર સૂત્ર પરાવર્તનમાં મનોયોગ વર્તે તો સંવેગની વૃદ્ધિ થાય નહીં. પરંતુ જે સૂત્ર, જે અર્થને સ્પર્શે છે તે અર્થમાં સૂક્ષ્મ-સૂક્ષ્મતર અવલોકનને અનુકૂળ મનોવ્યાપારપૂર્વક જો જાગૃત થઈને મુનિ વ્યાપાર કરે તો અવશ્ય ભાવની શુદ્ધિ પ્રગટ થાય. તેથી ભાવશુદ્ધિના અર્થી મુનિએ અત્યંત સાવધાનપૂર્વક સર્વયોગોની પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. આવા અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોકમાં ભાવશુદ્ધિના અર્થી મુતિ સંયમની ક્રિયાઓ કઈ રીતે કરે તેની સ્પષ્ટતા કરી. હવે ભાવશુદ્ધિના અર્થી પણ મુનિને અનાદિ સંસ્કારને વશ બાહ્યપદાર્થોમાં પોતાનું ચિત સ્પર્શતું દેખાય ત્યારે શું કરે જેથી મોહતા અનર્થથી રક્ષણ કરીને ભાવશુદ્ધિને પ્રાપ્ત કરી શકે તે બતાવવા અર્થે કહે
શ્લોક
इष्टानिष्टेषु भावेषु, सदा व्यग्रं मनो मुनिः ।
सम्यङ् निश्चयतत्त्वज्ञः स्थिरीकुर्वीत सात्त्विकः ।।२।। શ્લોકાર્ચ - નિશ્ચયતત્ત્વના જાણનાર સાત્વિક એવા મુનિ ઈષ્ટાનિષ્ટ ભાવોમાં સદા વ્યગ્ર એવા મનને સમ્યમ્ સ્થિર કરે. શા ભાવાર્થ -
આત્મકલ્યાણ માટે તત્પર થયેલા, સત્ત્વભાવનાથી ભાવિત એવા મુનિએ જિનવચનનું અધ્યયન કરીને સ્થિર નિર્ણય કર્યો છે કે સંયમજીવનમાં મોહના
