________________
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૪૦-૪૧
૧૮૧
પણ ગ્રહણ કરે અને સાધ્વાચારની બાહ્ય ક્રિયાઓ પણ કરે, આમ છતાં ભાવિના સુખરૂપ એવું જે મનુષ્યભવનું લોકોત્તર ફલ છે તેને ગ્રહણ કરતા નથી, પરંતુ ગતાનુગતિકથી પોતાનું જીવન વ્યય કરે છે તેઓ પશુતુલ્ય છે. વસ્તુતઃ મનુષ્યભવને પ્રાપ્ત કર્યા પછી સર્વ ઉદ્યમથી તત્ત્વ શું છે તે જાણવા માટે જિનવચનમાં અત્યંત ઉદ્યમ કરવો જાઈએ, સ્વભૂમિકા અનુસાર કઈ ઉચિત આચરણા સેવીને પોતે આત્મહિત સાધી શકે છે, તેનો યથાર્થ નિર્ણય કરવો જોઈએ અને તે પ્રમાણે તે તે ઉચિત આચરણા કરીને મનુષ્યભવને સફલ કરવો જોઈએ. પરંતુ જેઓ તે પ્રકારે કોઈ વિચાર કરતા નથી અને સંયમ ગ્રહણ કરીને પણ લોકવૃત્તિ અનુસાર જીવે છે, તેઓ મનુષ્યભવના ફલરૂપ લોકોત્તર ફલને ગ્રહણ કરતા નથી. જેથી તેઓને ભાવિના સુખની પરંપરા પ્રાપ્ત થતી નથી. માટે મનુષ્ય હોવાં છતાં પશુતુલ્ય છે. I॥૪૦॥
અવતરણિકા :
અલ્પ સત્ત્વવાળા જીવો આત્મહિત સાધી શકતા નથી, તે કથનનું નિગમન કરતાં કહે છે
શ્લોક ઃ
-
तत्पुनर्मोक्षदो धर्मः शीलांगवहनात्मकः ।
प्रतिस्रोतः प्लवात् साध्यः सत्त्वसारैकमानसैः । । ४१ ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
તે કારણથી=પૂર્વમાં વર્ણન કર્યું તે પ્રમાણે આત્મહિત માટે સત્ત્વમાં ઉધમ કરવો જોઈએ તે કારણથી, મોક્ષને દેનારો, શીલાંગના વહન સ્વરૂપ ધર્મ પ્રતિસ્રોતના ગમનથી સત્ત્વસાર એક માનસવાળા જીવો વડે સાધ્ય છે. II૪૧]
ભાવાર્થ:
અત્યાર સુધી સત્ત્વનો ઉપદેશ આપ્યો અને બતાવ્યું કે હીન સત્ત્વવાળા જીવો મોક્ષને પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. તે કારણથી સંયમગ્રહણ કરીને જેઓ અઢારહજાર
