________________
૧૪૬.
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨-૩ બાધિત થયેલા હીન સત્ત્વવાળા જીવો પોતાની સ્વીકારાયેલી પ્રતિજ્ઞાનો વિલાપ કરે છે અને તે પ્રતિજ્ઞાના વિલોપનને કારણે ક્લિષ્ટ કર્મ બાંધીને સંસારમાં અત્યંત પડે છે. અર્થાત્ ઘણો કાળ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. તેથી સામ્યભાવના ઉપદેશને સાંભળ્યા પછી સામ્યભાવના અર્થી પુરુષે જેમ તેના ઉપાયભૂત ચારિત્રના ગ્રહણનો પરિણામ આવશ્યક છે તેમ ચારિત્રગ્રહણ કરતા પહેલાં દુર્ધર એવા ચારિત્રવ્રતના પાલનને અનુકૂળ શક્તિનો સંચય કરીને વ્રત ગ્રહણ કરવાં જોઈએ. આથી જ શાસ્ત્રમાં આ કાલમાં વિશેષથી દેશવિરતિના અને પ્રતિમાના પાલન પછી સર્વવિરતિ ગ્રહણનો ઉપદેશ આપેલ છે. અધ્યાત્મસાર, ૧૫મો યોગાધિકાર, શ્લોક-રકમાં કહ્યું છે :
अत एव हि सुश्राद्धाचरणस्पर्शनोत्तरम् । કુબાનશ્રમવાર પ્રહળ વિહિત નિને રદ્દા તેથી તે ફલિત થાય કે જે જીવો જે ભૂમિકામાં હોય તેની ઉત્તરની નજીકની ભૂમિકાને અનુરૂપ વ્રતોનું ગ્રહણ કરે અને તેનું સમ્યક્ પાલન કરે તો તે અંશમાં ઇન્દ્રિયો સંવૃત્ત બને છે ત્યાર પછી તે ભૂમિકાનો સંવરભાવ સુઅભ્યસ્ત થાય ત્યારે તેઓમાં ઉત્તરના સંવરણ માટે યત્ન થઈ શકે તેવા સત્ત્વનો સંચય થાય છે. આ રીતે પૂર્વ પૂર્વના યોગમાર્ગના અભ્યાસપૂર્વક જેઓ ઉત્તર-ઉત્તરના યોગમાર્ગમાં યત્ન કરે છે તે ધીરપુરુષો સુખપૂર્વક મોહરૂપી શત્રુનો નાશ કરવાં સમર્થ બને છે. આવા અવતરણિકા -
પૂર્વશ્લોકમાં કહ્યું કે, હીન સત્વવાળા જીવો સ્વપ્રતિજ્ઞાતા લોપથી સંસારમાં અત્યંત પડે છે. હવે તેઓ કઈ રીતે સંસારમાં અત્યંત પડે છે? તે સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે – શ્લોક -
सावधं सकलं योगं प्रत्याख्यायान्यसाक्षिकम् । विस्मृतात्मा पुनः क्लीबः सेवते धैर्यवर्जितः ।।३।।
