Page Text
________________
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ,શ્લોક-૧૫
૧૧૯ અનર્થની પરંપરાનો વિચાર કરીને સદા જિનવચનનું અવલંબન લઈને સુભટની જેમ રાગાદિના ઉચ્છેદ માટે ઉદ્યમ કરી રહ્યા છે તેવા મુનિઓમાં જે-જે અંશથી રાગાદિ ભાવો શિથિલ-શિથિલતર થાય છે તે-તે અંશથી આત્માનો શમરસ આવિર્ભાવ થાય છે અને જેઓનું ચિત્ત તે શમરસમાં મગ્ન થયેલું છે, તેઓની ઇન્દ્રિયો વિષયો તરફ જતી નથી, મન વિષયને અભિમુખ ભાવવાળું થતું નથી પરંતુ વીતરાગનાં વચનાનુસાર વ્યાપારવાળું થાય છે. વળી, મુનિ જેમ-જેમ જિનવચનથી ભાવિત થઈને શાંતરસમાં જાય છે તેમ-તેમ મોહની આકુળતાના અભાવને કારણે તેના આત્મામાં સહજાનંદતા વર્તે છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે સહજાનંદતા જીવની મૂળ પ્રકૃતિ છે તેથી તે આનંદમાં કર્મબંધ કે અનર્થની પરંપરા નથી અને પુદ્ગલાનંદતા એ જીવની મૂળ પ્રકૃતિ નથી, પરંતુ કર્મત વિકૃતિ છે. જ્યારે જીવ પુદ્ગલાનંદી બને છે ત્યારે રાગાદિ ભાવો પૂર્ણ કક્ષામાં ખીલે છે અને જ્યારે જીવ સહજાનંદી બને છે ત્યારે તે રાગાદિ ભાવો સાક્ષાત્ ઉપયોગરૂપે પ્રવર્તતા નથી અને સંસ્કાર રૂપે રહેલા પણ રાગાદિ ભાવો ક્ષીણ-ક્ષણતર થાય છે અને જીવમાં સહજાનંદતાના સંસ્કારો આધાન થાય છે અને અધિક-અધિક વૃદ્ધિ પામે છે. મુનિનો આ પ્રકારનો રાગાદિના ઉમૂલનનો યત્ન એ આત્મારામતા છે. જો કે પૂર્ણ આત્મારામી વિતરાગ છે તોપણ જે મુનિ વીતરાગ થવા માટે જિનવચન અનુસાર દઢ યત્ન કરી રહ્યા છે, તેઓ આત્મભાવોમાં વિશ્રાંત થઈ રહ્યા છે, માટે આત્મારામતા છે. વળી, જે જીવો કાષાયિક ભાવોને વશ થઈ ભારે પાપ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે તે સર્વ પુદ્ગલારામતા છે, અર્થાત્ પુદ્ગલભાવમાં વિશ્રાંતિ થવા સ્વરૂપ છે. પુદ્ગલમાં આરામ કરવાથી સંસારની વૃદ્ધિ થાય છે અને આત્મામાં આરામ કરવાથી સંસારનો ઉચ્છેદ થાય છે. અને તેના વડે મહાત્મા સહજાનંદી અને આત્મારામી બને છે. ત્યારે ઇન્દ્રિયો વિષયોને અભિમુખ જવા ઉત્સુક નથી. ચિત્ત પણ વિષયોને અભિમુખ જવા ઉત્સુક નથી. પરંતુ, વીતરાગનાં વચનાનુસાર આત્માની અંતરંગ શક્તિને પ્રગટ કરવા ઉદ્યત છે. તે ઇન્દ્રિયના અર્થનું ઉન્મનીકરણ છે, જે મુનિનો શમરસમાં લય છે. વિપા
| SR No. | 022236 |
| Book Title | Yogsar Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravin K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 266 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |