________________
૪૧
જળ તૃષ્ણાને શાન્ત ન કરે, તે આહાર-પાણી નિરર્થક છે, જે ઔષધ આરાગ્ય ન પ્રગટાવે તેનુ કઈ મૂલ્ય નથી; તે રીતે જે જ્ઞાનથી આત્માને પેાતાના સ્વરૂપના સંસ્કાર ન પ્રગટે તે જ્ઞાન પણ કેવળ બુદ્ધિના અંધાપા છે– ભારભૂત છે. પ્રકાશ જેમ પદાના દર્શન માટે છે, તેમ જ્ઞાન આત્માના સ્વરૂપને અનુભવવા માટે છે, સમગ્ર વિશ્વને જાણે પણ પેાતાના ઘરને ન જાણે તે જેમ ભૂલા પડેલા છે, તેમ બધું જાણવા છતાં પેાતાનુ (આત્માનું) સ્વરૂપ ન જાણે તે તે અંધ છે. તાત્પર્ય કે જે આત્મ સ્વરૂપનું દ્યોતક અને તે જ જ્ઞાન સમ્યગ્ છે, એ સિવાયનું ખીજું ગમે તેટલુ હોય તે પણ તે તત્ત્વથી અધાપે છે.
મહાત્મા પત જિલ એ વિષયમાં કહે છે કે.
वादांश्व प्रतिवादांश्च वदन्तोऽनिश्चितांस्तथा । તત્ત્વાન્ત નૈવ ઇન્તિ, તિરુપહિવત્ નતૌ રાણા
અર્થ : જેમાં તત્ત્વને નિશ્ચય નથી, તેવા વાદો અને પ્રતિવાદ્યોને કરતા વાદીએ છ મહિના સુધી કઠશેાષ કરે, તા પણ ઘાંચીના બેલ જેમ ગતિના છેડા પામતા નથી, તેમ તેએ અંતિમ તત્ત્વનિયને પામી શકતા નથી.
ભાવાર્થ : સ્વસ્વરૂપને નિણ ય જેઓએ કર્યાં નથી, અર્થાત્ જ્ઞાન દ્વારા જેએએ આત્મ સ્વરૂપને જાણ્યુ નથી, તેવા પતિ પડિતા મહિનાઓ સુધી વાદો અને પ્રતિવાદ –
