________________
૪૦
જ્ઞાનપૂર્વક કરાતી ક્રિયાને સફળ (મેક્ષસાધકો કહી છે. માટે ડું પણ જ્ઞાન આત્મભાવિત કરવું જોઈએ.
અહીં ઘણું જ્ઞાનને આગ્રહ નથી, એમ કહ્યું છે તે શ્રુતજ્ઞાનની ઉપેક્ષા માટે નહિ, પણ ભાવના જ્ઞાનનું મહત્વ જણાવવા માટે છે એમ સમજવું. કારણ કે ચારિત્રગુણ જે મુક્તિને સાધક છે, તેની રક્ષા, પુષ્ટિ અને વૃદ્ધિ જ્ઞાનથી જ થાય છે. એ રીતે જ્ઞાન પરમ ઉપાદેય છે, માટે તેમાં ઉદ્યમ સતત કરવું જોઈએ. ઉપરાંત તેને ચિંતન-મનન દ્વારા વિસ્તૃત અને સૂક્ષ્મ કરી આત્મામાં ભાવિત કરવું જોઈએ.
જ્ઞાન માત્ર બાહ્ય જગતને જ જાણવા માટે નહિ, પણ આત્મ સ્વરૂપને જાણવા માટે ઉપયોગી છે, એ વાત જણાવતાં કહે છે કે –
स्वभावलामसंस्कारकारणं ज्ञानमिष्यते । ध्यान्ध्यमात्रमतस्त्वन्यत् , तथा चाक्तं महात्मना ॥३॥
અર્થ : જે જ્ઞાન આત્માને સ્વભાવની પ્રાપ્તિના સંસ્કારનું કારણ બને તે જ્ઞાન ઈચ્છવાયેગ્ય છે. એનાથી અન્ય જ્ઞાન તે માત્ર અંધકાર રૂપ છે. તે જ પ્રમાણે મહાત્મા પતંજલિ ઋષિએ કહ્યું છે. (મહાત્મા પતંજલિનું કથન હવે પછીના ચેથા લેકમાં જણાવવામાં આવ્યું છે.)
| ભાવાર્થ : વિશ્વમાં જે વસ્તુ પિતાનું કાર્ય સાથે તે વસ્તુ વાસ્તવિક મનાય છે. જે ભેજન ભૂખ ન ભાગે, કે
