________________
૨. મગ્નતા અષ્ટક प्रत्याहृत्येन्द्रियव्यूह, समाधाय मनो निजम् । दधच्चिन्मात्रविश्रान्ति, मग्न इत्यभिधीयते ॥१॥
અર્થ : વિષયોમાં આકર્ષાતા ઈન્દ્રિયેના સમૂહને વિષયમાંથી ખેંચી લઈને (વશ કરીને) અને પિતાના મનને સમતામાં સ્થિર કરીને માત્ર રૌતન્યમાં વિશ્રામને પામેલે આત્મા મગ્ન કહેવાય છે. | ભાવાર્થ : પૂર્વે જણાવી તે પૂર્ણતાને પ્રગટાવવા અધ્યાત્મમગ્નતા અનિવાર્ય છે, માટે અહીં મગ્નતાનું વર્ણન કરતાં જણાવે છે કે જે મહાત્મા, ઈન્દ્રિયેના સમૂહને બાહ્ય શબ્દાદિ વિષમાંથી રોકીને અને મનને સમાધિમાં સ્થિર કરીને માત્ર આત્મજ્ઞાનમાં વિશ્રાન્તિ કરે છે–એકાગ્ર બને છે, તેને મગ્ન કહેવાય છે.
અન્યાન્ય વિકલ્પથી મન જ્યાં સુધી ચંચળ બને છે અને ઇન્દ્રિયે શબ્દાદિ પગલિક વિષયમાં ખેંચાતી હેય. છે, ત્યાં સુધી આત્મરમણુતારૂપ મગ્નતા સિદ્ધ થતી નથી અને એની સિદ્ધિ વિના આત્માના પૂર્ણાનંદને અનુભવ થતું નથી. આ કારણે જ જ્ઞાનીએ વિષય-કષાયને વિજય કરવા માટે મન અને ઇન્દ્રિયોને વશ કરવાને ઉપદેશ કરે છે. આત્મરમણુતારૂપ સહજ સુખને આનંદ એ અનુપમ અને અવર્ણનીય છે કે તેને સ્વાદ ચાખ્યા પછી બાહ્ય પૌગલિક સુખને આનંદ એને મહાવિનરૂપ લાગે છે, એ જ વાત જણાવતાં કહે છે કે –
