________________
૧૮
(૧૨) નિઃસ્પૃહાષ્ટક :
નિલેપ મનુષ્યને સ્વરૂપના લાભ સિવાય બીજુ કંઈ પણ પ્રાપ્ત કરવાનું હોતું નથી, તેથી આત્મ એશ્વર્યને પામેલે તે નિરહ થાય છે, માટે નિપાષ્ટક પછી નિરપૃહાટક કહેવામાં આવ્યું છે.
નિઃસ્પૃહી સંત સદા સુખી હોય છે. પરસ્પૃહા રાખી ના૨ સદા દુખી હોય છે. પરસ્પૃહા એ ભવની આંખ છે, દુર્ગતિની પાંખ છે, માટે તેને ઉછેદ કરવામાં જ આત્માનું હિત છે.
આ અષ્ટક કહે છે કે આત્મામાં શુ નથી કે જેથી બીજે હાથ માંડ પડે, યાચના કરવી પડે. આત્મામાં અનંત ઐશ્વર્યા છે, તેના ભક્તા બનવા માટે આત્મરતિવાન બનીને પરપૃહાને નાગપાશથી છૂટવું જોઈએ. (૧૩) મૌનાષ્ટક
નિસ્પૃહ મનુષ્ય જગતના તત્વનું મનન કરે છે, તેથી તે મુનિ છે. માટે નિસ્પૃહાટક પછી મીનાષ્ટક કહ્યું છે.
કેવળ ન બેલવું એ મૌનની તાત્વિક વ્યાખ્યા નથી. મનુષ્ય ભલે જિહવાથી ન પણ બોલે પણ મનથી અસત સંકલ્પ-વિકલ્પ કર્યા કરે છે તે મૌની ગણાતું નથી. મૌન શબ્દને જેટલે સંબંધ તન અને વચન સાથે છે, તેના કરતાં અધિક સંબંધ મન સાથે છે. એટલે જ તન–વચનની સાથે
