________________
૧૯૩ વિષયવાંછા એજ દુઃખરૂપ છે. જેમ સુધા તૃષા વિગેરે દુઃખરૂપ છે અને તેને શાંત કરવાને અન્ન પાનાદિકને ઉપચાર કરવામાં આવે છે. તે ઉપચાર જે યથાવિધિ લક્ષ્યપૂર્વક કરવામાં આવે તે તે દુઃખ ઉપશાંત થાય છે, પરંતુ જો તેમાં અતિમાત્રાદિક અવિધિદેષ સેવવામાં આવે છે તે વ્યાધિ પ્રમુખથી ઉલટી નવી ઉપાધિ ઉભી થાય છે અને તેને ટાળવા માટે અનેક પ્રકારના ઉપચાર કરવા પડે છે, તેમ ભિન્ન ભિન્ન જાતની વિષયવાંછના પણ દુખરૂપજ છે અને તે દુઃખને ઉપશમાવવા તેને યંગ્ય પ્રતીકાર શાસ્ત્રનીતિથી સંભાળપૂર્વક કરવાની જરૂર રહે છે, અને જે તેમાં અતિચાર થાય તે તે દુઃખ શમવાને બદલે વધવાને જ સંભવ રહે છે. મન, વચન અને કાયાના નિખિલ વિકારેને વશ કરવાને શાસ્ત્રકાર સમિતિ ગુપ્તિ રૂપ મુનિધર્મ અને સ્વદારાસતેષાદિ રૂપ ગૃહસ્થ ધર્મ બતાવે છે. તેની સદ્દગુરૂ સમીપે સારી રીતે સમજ મેળવી તે પ્રમાણે આચરણ કરનાર આત્માર્થી જન અવશ્ય અનુક્રમે વિવિધ કામનાથી મુક્ત થઈ શકે છે, અને એ જ સુખસંતોષની પરાકાષ્ઠા હેવાથી શાશ્વત સુખના અર્થ જનેએ આદરવા ગ્ય છે. કહ્યું પણ છે કે તે પાત્ર પદ્મ પુર્વ એટલે સંતેષ જેવું શ્રેષ્ઠ સુખ નથી અને
સુcoથાઃ વ્યાધિ” વિષયતૃષ્ણા સમાન કેઈ વ્યાધિ નથી. આથી જ શાસ્ત્રકારે જણાવ્યું છે કે “વિષય-ઇંદ્રિયોને મોકળી મૂકવી એ આપદાને માર્ગ છે અને તેને કાબુમાં રાખવી એ સુખ-સંપદાને માર્ગ છે. એ બેમાંથી તમને જે માર્ગ પસંદ પડે તે માર્ગે ગમન કરે !” ૮૪. જાકું તૃષ્ણ અગમ અપાર, તે મહેટ દુઃખી
૧૩
