________________
[ ૭૪ ] 10.
तथा मन्त्री वस्तुपालः
શ્રીમુળસ્થાનમારો
***
“संसारव्यवहारतोऽरतमतिर्व्यावर्त्तकर्त्तव्यतावार्त्तामप्यपहाय चिन्मयतया त्रैलोक्यमालोकयन् । श्रीशत्रुञ्जयशैलगह्वरगुहामध्ये निबद्धस्थितिः, श्रीनाभेय ! कदा लभेय गलितज्ञेयाभिमानं मनः ॥ १ ॥ स्वामिन् ! रैवतकाद्रिसुन्दरदरीकोणप्रणीतासनः, प्रत्याहारमनोहरं मुकुलयन् कल्लोललोलं मनः । त्वां चण्डांशुमरीचिमण्डलरुचि साक्षादिवाऽऽलोकयन्, सम्पद्येय कदा चिदात्मकपरानन्दोर्मिसंवर्मितः ॥२॥" ગુણતીર્થ
(ો. ૩૦)
** (૪) મહામંત્રી વસ્તુપાલની આંતર જ્યોત
-દ
દ્વેષ વિનાનો પરમસામ્યસંપન્ન પરિણતિવાળો, અર્થાત્ સમાનમતિવાળો) હું ક્યારે બનીશ ? [યો. શા. ૩/૧૪૬]
પ્રથમશ્લોક :
શત્રુંજય તીર્થના અધિપતિ શ્રી (નાભેય=નાભિરાજાપુત્ર) ઋષભદેવ પરમાત્મન્ ! (૧) સંસારના તમામ વ્યવહારોમાં નહીં રંગાયેલી બુદ્ધિવાળો (=અર્થાત્ એ બધાથી વૈરાગ્ય પામેલો), અને (૨) વિશિષ્ટ આવર્તરૂપ (=ભવભ્રમણનાં કારણરૂપ) જે પણ કર્તવ્યોવ્યવહારો-યોગો છે, તે બધાની વાર્તાને પણ છોડીને, (૩) ચેતનાતત્ત્વમય નિર્મળજ્ઞાનથી – ક્યાંય રાગાદિની કલુષાઈ વિના - ત્રણે લોકના સ્વરૂપને (જ્ઞાતા-દૃષ્ટાભાવે) જોતો, (૪) સ્થિરતા-સંવેદનાદિ માટે શ્રીશત્રુંજય પર્વતની ગહન ગુફાની અંદર બેઠેલો એવો હું, શેયના અભિમાનથી રહિત એવું મન ક્યારે પામીશ ? (અર્થાત્ કર્તૃત્વભાવ વિલીન થઈ જવાથી અભિમાનરહિત હું ક્યારે બનીશ ?)
દ્વિતીયશ્લોક :
હે સ્વામિન્ ! (૧) રૈવતક=ગિરનાર પર્વતની સુંદર ગુફાના ખૂણામાં રચાયેલા આસનવાળો (અર્થાત્ ત્યાં બેઠેલો), (૨) વિકલ્પના તરંગોથી ચંચલ એવાં મનને પ્રત્યાહારથી (=વિષયો તરફ મનોવ્યાપાર અટકાવી, આત્મા તરફ એને ખેંચી લાવવારૂપ પ્રત્યાહારથી) મનોહર બનાવતો, અને (૩) ચેતનાતત્ત્વમય પરમ આનંદની ઉર્મિઓથી તરબતર બનેલો એવો હું, સૂર્યકિરણોના મંડળ જેવી કાંતિવાળા આપને જાણે સાક્ષાત્ જોતો હોઉં એ રીતે આપને ક્યારે મેળવીશ ?
