________________
ફ
[૩૪] - શ્રીગુસ્થાનમારોહ: ક (સ્સો. ૨૧-ર૦)
– प्यारक्षकाणां सकाशादुच्छ्वसितुमपि न शक्नोति; तथाऽयं जीवोऽविरतत्वं कुत्सितकर्मकल्पं जानन् विरतिसुखसौन्दर्यमभिलषन्नपि आरक्षककल्पद्वितीयकषायाणां सकाशाद् व्रतोत्साहमपि कर्तुं न शक्नोति, अविरतसम्यग्दृष्टित्वमनुभवतीत्यर्थः ॥१९॥ अथ चतुर्थगुणस्थानकस्थितिमाह -
उत्कृष्टाऽस्य त्रयस्त्रिशत्सागरा साधिका स्थितिः ।
તબદ્ધપુdelifમવર્મવ્યવાણd I૨૦II, व्याख्या-'अस्य' अविरतसम्यग्दृष्टिगुणस्थानकस्योत्कृष्टा स्थितिस्रयस्त्रिंशत्सागरोपमप्रमाणा सातिरेका भवति, सा च सर्वार्थसिद्धयादिविमानस्थितिरूपा मनुष्यायुरधिका ज्ञेया, तथैतत्सम्यक्त्वमर्द्धपुद्गलपरावर्त्तशेषभवैरेवावाप्यते, नान्यैरिति प्रतीतमेव ॥२०॥
—- ગુણતીર્થ – આરક્ષકસમાન બીજા અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાયના ઉદયથી એને એટલી વિડંબના પહોંચે છે કે એ વ્રત વિશેનો ઉત્સાહ પણ કરવા સમર્થ થતો નથી. એટલે એ જીવ વિરતિ સ્વીકારી ન શકવાથી અવિરતસમ્યગ્દષ્ટિપણું અનુભવે છે. હવે ચોથા ગુણસ્થાનકનો કાળ કેટલો હોય ? એ બતાવે છે –
- ચતુર્થગુણસ્થાનકનો કાળ ની શ્લોકાર્ધ : આ ગુણસ્થાનકનો ઉત્કૃષ્ટકાળ સાધિક ૩૩ સાગરોપમપ્રમાણ છે. અને આ ગુણસ્થાનક, જેમનો સંસાર માત્ર અર્ધપુલપરાવર્ત જ અવશેષ છે તેવા ભવ્યજીવો જ પામી શકે છે. (૨૦)
વિવેચન :
કાળવિચારણાઃ અવિરતસમ્યગ્દષ્ટિ ગુણસ્થાનકનો ઉત્કૃષ્ટકાળ “સાધિક ૩૩ સાગરોપમ પ્રમાણ છે... (સમ્યક્ત તો સાધિક ૬૬ સાગરોપમ સુધી ટકે છે. એટલે અહીં જે સાધિક ૩૩ સાગરોપમપ્રમાણ કહ્યું, એ કાળ સમ્યક્તનો નહીં, પણ અવિરત સમ્યત્વગુણસ્થાનકનો સમજવો... વિરતિ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે ચોથું ગુણસ્થાન બદલાઈ જાય. પણ છતાં સમ્યક્ત તો અકબંધ ઊભું રહે છે. એટલે સમ્યક્તનો કાળ અધિક હોઈ શકે છે. હવે અવિરત સમ્યત્વગુણસ્થાનનો કાળ સાધિક ૩૩ સાગરોપમ કેવી રીતે ? એ જોઈએ.)
કોઈક જીવે મનુષ્યભવમાં ચારિત્ર પાળીને અનુત્તરવિમાનનું આયુષ્ય બાંધ્યું... હવે તે અવસાનમાં છટ્ટા-સાતમા ગુણઠાણે મૃત્યુ પામી અનુત્તરમાં જતાં ચોથું અવિરતસમ્યક્ત
