________________
૨૬૮]
-
~-
-
* श्रीगुणस्थानक्रमारोहः - (श्लो. ८८) अथ केवलिनां स्थितिमाह -
उत्कर्षतोऽष्टवर्षांनं, पूर्वकोटिप्रमाणकम् ।
कालं यावन्महीपीठे, केवली विहरत्यलम् ||८८॥ व्याख्या-'केवली' केवलज्ञानवान् 'महीपीठे' पृथ्वीमण्डले उत्कर्षतोऽष्टवर्षानं पूर्वकोटिप्रमाणं कालं यावत् 'अलं' अत्यर्थं विहरति, काञ्चनकमलेषु पदन्यासं कुर्वन् अष्टप्रातिहार्यविभूतिकलितः अनेकसुरासुरकोटिसंसेवितो विचरति, अयं च सामान्यकेवलिविहारकालसम्भवो दर्शितः, जिनास्तु मध्यमायुष एव भवन्ति ॥४८॥
– ગુણતીર્થ
– ૯ હવે સયોગી ગુણઠાણે રહેલા કેવળી પરમાત્માઓનો સ્થિતિકાળ કેટલો હોય? તે બતાવે છે –
- તેરમે કેવલજ્ઞાનીઓનો સ્થિતિકાળ - શ્લોકાર્થ : કેવળીભગવંત પૃથ્વી તલ પર ઉત્કૃષ્ટથી ૮ વર્ષન્યૂન પૂર્વકોડવર્ષ પ્રમાણ કાળ સુધી સમર્થપણે વિહરે છે. (૮૮).
વિવેચન : કેવલજ્ઞાની મહાત્મા પૃથ્વીમંડલ ઉપર ઉત્કૃષ્ટથી ૮ વર્ષ ન્યૂન પૂર્વક્રોડવર્ષપ્રમાણ કાળ સુધી સમર્થપણે વિચરે છે. એટલે કે (૧) સુવર્ણકમળ ઉપર પાદસ્થાપન કરતા, (૨) આઠ મહાપ્રાતિહાર્યના અભુત વૈભવથી યુક્ત, અને (૩) અનેક કરોડ દેવદાનવોથી લેવાયેલા એવા પરમાત્મા વિચરે છે.
અહીં ‘દેશોન પૂર્વક્રોડવર્ષપ્રમાણ” જે કેવળજ્ઞાનીઓની સ્થિતિ કહી, તે સામાન્યકેવળીઓના વિહારકાળને લઈને સમજવી, કારણ કે તેઓનું જ આટલું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય સંભવી શકે. બાકી જિનેશ્વર પરમાત્માઓ તો મધ્યમ આયુષ્યવાળા જ હોય છે, એટલે કે ઉત્કૃષ્ટથી પણ ૮૪ લાખ પૂર્વના આયુષ્યવાળા જ હોય છે.
એટલે ફલિતાર્થ એ કે, (૧) સામાન્ય કેવળીઓનો વિચરણકાળ ઉત્કૃષ્ટથી “દેશોન પૂર્વકોડવર્ષ પ્રમાણ. (૨) તીર્થકરકેવળીઓનો વિચરણકાળ ઉત્કૃષ્ટથી “૮૪ લાખ પૂર્વ પ્રમાણ.
પ્રશ્ન: તો પછી પૂર્વે ૮૬મી ગાથાની વૃત્તિમાં “તીર્થંકર પરમાત્મા દેશોન પૂર્વક્રોડવર્ષ સુધી વિજયવંત વર્તે છે એવું કેમ જણાવ્યું ?
ઉત્તર : એમાં બે શક્યતા છે : (૧) કાં તો એ નિરૂપણ સામાન્ય કેવળીઓની અપેક્ષાએ સમજવાનું, અથવા તો (૨) પૂર્વક્રોડવર્ષમાં ૧૬ લાખ પૂર્વ ઓછા થાય ત્યારે
