________________
२१४
ज्योतिष्करण्डकम् पंचसप्तत्यधिकानि ३७५, पंचसप्तत्यधिकानां च दशानां शतानामेकषष्ट्या भागे हृते लब्धानि सप्तदश योजनानि अष्टत्रिंशच्चैकषष्टिभागा योजनस्य, ते चोपरितनोद्धरितशेषराश्यपेक्षया किंचित्समधिका वेदितव्याः, सूर्यप्रज्ञप्त्यादिषु त्वष्टादश योजनानि व्यवहारनयमतमधिकृत्योक्तानि, ततो न कश्चिद्दोषः, एतच्च प्रागेवोक्तं ॥ २१८ ॥ सम्प्रति प्रतिमण्डलं सुखेन प्रतिनियतपरिधिपरिमाणज्ञापनार्थं करणमाह
ગાથાર્થ :- સૂર્યમંડળની પરિધિમાં પ્રતિમંડળ સત્તરયોજન તથા અડત્રીશ એકસઠીયા ભાગ જેટલી નિયત વૃદ્ધિ જાણવી.
ટીકાર્ય - સૂર્ય સંબંધિ મંડલમાં પરિરયની નિયત આટલી વૃદ્ધિ જાણવી, ૧૭ યોજન, તે આ રીતે સૂર્યમંડળના પૂર્વ-પૂર્વ મંડળની અપેક્ષાએ આયામ-વિખંભની વૃદ્ધિ થાય છે. તે પ યોજન છે ત્યાં પ યોજનના ૬૧ ભાગ કરવા ૬૧થી ગુણતા તથા તેમાં ઉપરના ૩૫ ભાગ ઉમેરતાં ૫ X ૬૧ = ૩૦૫ + ૩૫ = ૩૪૦ થયા. તેનો વર્ગ કરવો પછી ૧૦થી ગુણવો એટલે ૧૧૫૬૦૦૦ થયા. તેમનું વર્ગમૂળ લાવતાં ૧૦૭૫ આવ્યા. શેષ ૩૭૫ વધ્યા, ૧૦૭પનો ૬૧થી ભાગ કરતા ૧૭ યોજના આવ્યા તથા ઉપર 3 ભાગ આવ્યા. તે ઉપરની ઉદ્ધરીત શેષ રાશિની અપેક્ષાએ કાંઈક અધિક જાણવા, સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ આદિમાં તો ૧૮ યોજનો વ્યવહારનયને આશ્રયીને કહ્યા છે તેથી ओई घोष नथी. ॥२.१८ ॥ હવે, પ્રતિમંડળ સુખપૂર્વક પ્રતિનિયત પરિધિ પરિણામ જાણવા કરણ બતાવે છે
रुवूणमंडलगुणं परिहीवुढेि तु पक्खिवे नियमा ।
पढमपरिहीपमाणे सो परिही मंडले तम्मि ॥ २१९ ॥ यस्मिन् मण्डले परिधिपरिमाणजिज्ञासा तद् रूपोनं मण्डलंमण्डलसंख्यानं गुणोगुणकारो यस्याः सा तथा तां, विवक्षितसंख्यया रूपोनया गुणितामित्यर्थः, प्रागुक्तां परिधिवृद्धिं-सप्तदश योजनानि किंचित्समधिका अष्टात्रिंशदेकषष्टिभागा इत्येवंपरिमाणां 'प्रथमपरिधिपरिमाणे' सर्वाभ्यन्तरमण्डलपरिरयपरिमाणे प्रक्षिपेत्, ततः 'नियमात्' निश्चयेन तस्मिन् विवक्षिते मण्डले यथोक्तपरिमाणपरिधिर्भवति, तत्र किल चतुरशीत्यधिकशततमे मण्डले परिरयपरिमाणजिज्ञासा, ततश्चतुरशीत्यधिकं शतं रूपोनं क्रियते, जातं त्र्यशीत्यधिक
