Page Text
________________
કેવલીમાં દ્રવ્યહિ ંસા : કેવલ-છદ્મસ્થલિ વિચાર
૪૪૩
संभवे सम्भाव्ये च । सम्भवे यथा चक्रवर्त्तिबलदेववासुदेवादीनां यद्वाहुबलादिकायबलम् । तद्यथा 'कोटिशिला ત્રિપૃષ્ઠન વામરતનોટ્ટતા, દ્વા‘સોન્દ્રસરાયલસા...' [ ] इत्यादि यावदपरिमितबला जिनवरेन्द्रा इति । संभाव्ये तु संभाव्यते तीर्थकरो लोकमलोके कन्दुकवत् प्रक्षेप्तुम्, तथा मेरु दण्डवत् गृहीत्वा वसुधां छत्रकवद्धर्तुमिति । तथा संभाव्यते ऽन्यतरसुराधिपो जम्बूद्वीप वामहस्तेन छत्रकवद्धर्तुमयत्नेनैव मन्दरमिति । तथा संभाव्यतेऽयं दारकः परिवर्द्धमानः शिलामेनामुद्धर्त्तु हस्तिनं दमयितुमव वाहयितुमित्यादि, [४ इन्द्रियबलमपि श्रोत्रेन्द्रियादिस्वविषयग्रहणसमर्थ पञ्चधा । एकैकमपि द्विधा संभवे संभाव्ये च । संभवे यथा श्रोत्रेन्द्रियस्य द्वादशयोजनानि विषयः, एवं शेषाणामपि यस्य यो विषय इति । संभाव्ये तु यस्य कस्यचिदनुपहतेन्द्रियस्य श्रान्तस्य क्रुद्धस्य पिपासितस्य परिग्लानस्य वाऽथग्रहणासमर्थमपि इन्द्रिय सद्यथोक्तदोषोपशमे तु सति सम्भाव्यते विषयग्रहणायेति ।]” तद्वदिह यदि क्षीणमोहे संभावनारूढ मृषाभाषणं संभवे वक्तव्यं तदा व्यक्ति અપૂર્વ પાંડિત્યને જ જણાવે છે ! કેમકે દ્રવ્ય-ભાવથી ભિન્ન એવુ સંભાવનારૂઢ મૃષાભાષણ શવિષાણુની જેમ અવસ્તુ છે. વળી સભવ અને સંભાવ્ય અંગે વ્યક્તિ કે શક્તિરૂપ જે ચેાગવીય કહ્યું છે તે તેા ભાવરૂપ જ છે. સૂત્રકૃતાંગના વીય અધ્યયનની વૃત્તિમાં કહ્યું છે કે
સામર્થ્ય હેાય છે તે બે પ્રકારનું
તી
કરી અને અનુત્તર પપાતિક અનુત્તર પપાતિક દેવાએ અને
“તથા તદ્ભાવરૂપે પરિણમેલા મન-વચન-કાયા વગેરેનું જે વી હેાય છે–સંભવિશેનું અને સંભાવ્યવિશેનુ. તેમાં સંભવવી એટલે શ્રી દેવાનું જે અતીવપટુ મનેાદ્રવ્ય હોય છે તે, શ્રીતી 'કર પરમાત્માએ મનઃપવજ્ઞાનીઓએ પૂછેલ પ્રશ્નોને જવાબ દ્રવ્યમનથી જ આપે છે. એમ અનુત્તરવાસી દેવા દરેક પ્રવૃત્તિ મનથી જ કરી દે છે. માટે અતીવપટુ મતદ્રવ્યના કારણે તેઓનુ` વીય' સંભવિશેનું વીય કહેવાય છે. પબુદ્ધિવાળાથો કહેવાતી વાતને જે વિવક્ષિતકાળે પરિણમાવવા સમથ` હોતા નથી, પણુ પરિકમ કરતા કરતા તે કયારેક તેને પરિગુમાવી શકશે એવી સ`માત્રના કરી શકાતી હોય તે તેનું મનાવી સભાગ્યવીય કહેવાય. એમ વાગ્ની પણ બે પ્રકારે હેાય છે. સંભવ અંગે અને સંભાવ્ય અંગે...એમાં સ ંભવ વી માં શ્રી તીથ કરાની એક ચેાજતમાં પ્રસરતી તેમજ દરેકને પાતપાતાની ભાષામાં સમાતી એવી વાણી આવે, એમ અન્ય પણ ક્ષીરાશ્રય-મધ્ધાશ્રવ વગેરે લબ્ધિયુક્ત જીવાતું વાણીૌભાગ્ય સંભવવી માં જાણવું, એ જ રીતે હંસ-ક્રાયલ વગેરેનુ` સ્વરમાધુર્ય પણ સંભવવીČમાં જાવુ. તથા શ્યામાસ્ત્રીએના ગીત મા'ની જે સભાવના કરાય છે તે સંભાળ્યવી માં જાણવું. કહ્યું છે કે શ્યામા સ્ત્રી મધુર ગાય છે. કાલી સ્ત્રી કશ અને રૂક્ષ ગાય છે.' એમ મુખસંસ્કાર નહિ કરાયેલ પણ આ શ્રાવકપુત્ર યથાવત્ અમિલાપ કરવા યેાગ્ય અક્ષરોમાં સમર્થ બનશે એવી જે સભાવના કરાય છે તે તેમજ શુક-સારિકાની વાણી મનુષ્ય ભાષાના પરિણામવાળી બનવાની જે સભાત્રના કરાય છે તે બધી સભાગ્યવાઞીય માં જાણવી, જેતુ' જે ઉત્કૃષ્ટ બળ હેાય છે તે કાયવીય છે. તે પણ સંભવ અને સભાવ્ય અંગેનુ એમ દ્વિવિધ છે. તેમાં ચક્રવતી -બળદેવ-વાસુદેવ વગેરેનું જે હાથ વગેરેમાં બળ હોય છે તે સંભવવી તે આ પ્રમાણે-ત્રિપૃષ્ઠવાસુદેવે કાટિશિલા વામ કરતલથી ઉપાડી...અથવા સેાળ હજાર રાજા સાંકળ પકડીને ખેચે...ઈત્યાદિ જે પ્રરૂપણા આવે છે તે પ્રમાણે જાણી લેવુ...યાવત્ શ્રી જિનેશ્વર પ્રભુ અપરિમિત મળવાળા હાય છે ત્યાં સુધી ..આ બધું સંભવવી છે. સભાળવી માં શ્રી તીર્થંકર પ્રભુ લેકને દડાની જેમ અલેકમાં ફેંકવા સમર્થ છે, એમ મેને દડની જેમ પકડી પૃથ્વીતે છત્રની જેમ ધારી રાખવા સમર્થ છે. કાઈ પણ ઈન્દ્ર જબુદ્રીપને ડાબાહાથથી કાઇપણુ જાતની તકલીફ વિના મેરૂથી પકડીને છત્રની જેમ ધારી રાખવા માટે સમર્થ છે. તથા સ‘ભાવના છે કે વધતા જતા આ બ્રેકરો આ શિલાને ધારી શકશે, હાથીને દમી શકશે, અશ્વની સવારી કરી શકશે...ઈત્યાદિ...[શ્રોત્રેન્દ્રિયાદિ
| SR No. | 022165 |
| Book Title | Dharmpariksha |
| Original Sutra Author | Yashovijay Maharaj |
| Author | Bhuvanbhanusuri |
| Publisher | Andheri Gujarati Jain Sangh |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 552 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |