________________
(૫૬)
ધર્મરત્ન પ્રકરણું. ઘણે લાભ અને થોડો કલેશ–પ્રયાસ હોય, તથા ઘણું માણસને લાઘા કરવા લાયક હોય તે તે સર્વ કાર્ય આરંભ કરે છે.
ટકાથ—આરંભે છે એટલે અંગીકાર કરે છે. કેશુ? દીર્ધદશી તેમાં દીર્ઘ-પરિણામે સુંદર એવું કાર્ય, અહીં કાર્ય શબ્દનો અધ્યાહાર છે. અથવા દીર્ઘ એટલે પરિણામે સુંદર જેમ હોય તેમ એ ક્રિયાવિશેષણ જાણવું. દ્રપ્યું એટલે જોવાનો જેને સ્વભાવ છે તે દીર્ધદશી કહેવાય છે. આજે પુરૂષ હોય તે સકળ-સમગ્ર પરિણામસુંદર એટલે ભવિષ્ય કાળે સુખકારક એવું કાર્ય-કૃત્ય, તથા બહુલાભ-ઘણું ઈચ્છિત વસ્તુની સિદ્ધિ કરનારું, અલ્પકલેશ–ડા પ્રયાસવાળું, લાઘનીય-પ્રશંસા કરવા લાયક, કોને? બહુ જનને—સ્વજને તથા અન્ય જનેને અર્થાત શિષ્ટ પુરૂષોને, દીર્ઘદશી પુરૂષ ધન શ્રેણીની જેમ પરિણામિકી બુદ્ધિએ કરીને સુંદર પરિણામવાળા આ લેક સંબંધી કાર્યને પણ કરે છે. તેથી ધર્મનો પણ તેજ અધિકારી છે. કહ્યું છે કે –“જે પુરૂષ બુદ્ધિમાન હોય તે ઉપાધિ રહિત અને શુદ્ધ એવા ધર્મના સ્થાનનો વિચાર કરે છે. જુએ છે. તેમજ વળી પોતાની યોગ્યતાનો તથા શુભ અનુબંધ પરિણામનો પણ તે વિચાર સાવધાનતાથી કરી શકે છે. એ ધન શ્રેષ્ઠી કેરું થયે તે કહે છે.
ધનશ્રેષ્ઠીનું દષ્ટાંત.
રાજગૃહનગરમાં મહા ધનિક ધન નામે શ્રેષ્ઠી હતો. તેને સ્વભાવે ભદ્રિક પરિણામવાળી સુભદ્રા નામે સ્ત્રી હતી. તેમને ધનપાળ, ધનદેવ, ધનગમ અને ધનરક્ષિત નામે ચાર પુત્રો હતા. તે ચારે સુંદરતાના મંદિર, કળાઓમાં કુશળ અને સુજનતાવડે સંપૂર્ણ હતા. તેઓને અનુક્રમે શ્રી, લક્ષ્મી, ધના અને ધન્યા નામે સારા કુળની સ્ત્રીઓ હતી. તે ચારે પુત્રો પિતાના પ્રસાદથી નિરંતર સુખે રહેતા હતા.
