________________
કર્તાને ઉપદેશ આપવાનુ પ્રયેાજન.
( ૫ )
કેવળજ્ઞાન વિના સૂક્ષ્મ, બાદર, મૂર્ત, અમૂ, વિગેરે પદાર્થો કહી શકાય નહીં. તથા ‘ ધર્મરત્નાથિય’—ધર્મ રૂપી રત્નના અર્થીએને ’ આ પદે કરીને શ્રવણ કરવાના અધિકારીએ (ચેાતાએ ) નું મુખ્ય લિંગ ( ચિન્હ ) અર્થિપણુ જ છે ( એટલે કે શ્રોતાઓએ પ્રથમ તેા ધ રત્નના અ થવુ જોઇએ. ) એમ કહ્યું. તેને માટે વૃદ્ધોએ કહ્યું છે કે—“ તેમાં ( ઉપદેશ સાંભળવામાં ) જે સૂત્રમાં કહેલા દેષવાળા ન હેાય, તે અધિકારી અર્થી અને સમર્થ કહેવાય છે. તથા જે વિનયવાળા, ગુરૂપાસે પ્રાપ્ત થયેલા અને ધર્મને પૂછનાર હોય તે અર્થી કહેવાય છે.
.
(
‘ મનાનાં ( નનેT: ) માણસાને ’ ’ એ મહુવચનવાળુ પદ્મ કહેવાથી આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે કે—એક રાજાર્દિક માટા પુરૂષને આશ્રીને જ ઉપદેશ દેવા પ્રવત વું નહીં, પરંતુ સામાન્ય કરીને સર્વ પ્રાણીઓને સાધારણપણે જિનાગમને અનુસારે ઉપદેશ કરવા. તેને માટે કહ્યુ` છે કે—“ જે પ્રમાણે પૂર્ણ ( રાજાદિક )ને ઉપદેશ દેવા તેજ પ્રમાણે તુચ્છ ( ગરીમ ) ને પણ દેવા, અને જે પ્રમાણે તુચ્છને દેવા તેજ પ્રમાણે પૂર્ણ ને પણ દેવા. ‘ ચિતરામિ રહેશ હું ઉપદેશ આપું છું.” આમ કહેવાના અભિપ્રાય એ છે જે—હુ બુદ્ધિના ગર્વથી કે બીજાના પરાભવ કરવાની ઇચ્છાથી કે કાંઇ પણ ( ધનાદિક) ઉપાર્જન કરવાના હેતુથી ઉપદેશમાં પ્રવર્તતા નથી ( ઉપદેશ દેતા નથી ). પરંતુ શી રીતે આ પ્રાણીએ સદ્ધર્મ માર્ગને પામીને સાર્દિ અને ત માક્ષસુખ મેળવે ? એ પ્રમાણે ખીજાએ ઉપર અનુગ્રહ કરવાની બુદ્ધિથી ઉપદેશ આપું છુ, તેમજ પેાતાના આત્માના ઉપકારને માટે પણ આપું છુ, તે વિષે પૂના આચાર્યોએ કહ્યું છે કે “ જે શુદ્ધ માર્ગના ઉપદેશ કરીને પ્રાણીઓના ઉપર અનુગ્રહ કરે છે, તેણે પોતાના આત્મા ઉપર પણ મોટા અનુગ્રહ કર્યો એમ 5 વળી જાણવું. ખીજું પણ કહ્યુ` છે કે— હિતાપદેશનું શ્રવણ કરવાથી સર્વ શ્રેાતા
પ્રત્યેાજનવાળા.
