________________
૨૦૪
ધર્મબિંદુ પ્રકરણ ભાગ-૧ | અધ્યાય-૨ | સૂત્ર-૪૬, ૪૭ નથી તેમ કહે છે, તે વચન સંગત થાય નહિ; કેમ કે બંધન નામની સ્વતંત્ર વસ્તુ ન હોય તો આત્મા બંધાયેલો છે તેમ કહી શકાય નહિ. બંધનરૂપ સ્વતંત્ર વસ્તુ હોય પરંતુ બધ્યમાન એવો આત્મા ન હોય તો બંધ સંગત થાય નહિ. અને બંધ સંગત થાય નહિ તો બંધ અવસ્થારૂપ સંસાર છે અને બંધથી મુક્તિ એ મોક્ષ છે એ સંગત થાય નહિ. I૪૬/૧૦૪ll અવતરણિકા :
તો ? ત્યાર – અવતરણિકાર્ય :
કેમ થાય ? એથી કહે છે – ભાવાર્થ -
બધ્યમાન એવો આત્મા હોય અને આત્માને બાંધનાર એવું કર્મ હોય તો બંધ અને મોક્ષની ઉપપત્તિ કેમ થાય ? એથી કહે છે –
સૂત્ર :
कल्पनामात्रमन्यथा ।।४७/१०५।। સૂત્રાર્થ :
અન્યથા મુખ્ય બધ્યમાન પુરુષ અને બંધનરૂપ કર્મનો અભાવ હોય તો, કલ્પનામાબ છેઃબંધ અને મોક્ષ કલ્પનામાબ છે. Il૪૭/૧૦૫ll ટીકા :
यस्मात् कारणादियं कल्पनैव केवला वितथार्थप्रतिभासरूपा, न पुनस्तत्र प्रतिभासमानोऽर्थोऽपीति 'कल्पनामात्रम् अन्यथा' मुख्यबध्यमानबन्धनयोरभावे वर्त्तते इति ।।४७/१०५।। ટીકાર્ય :
ચર્મ િ તિ છે જે કારણથી આ=બંધ અને મોક્ષ એ, વિતથ અર્થના પ્રતિભાસરૂપ કલ્પના જ કેવલ છે=મિથ્થા અર્થના બોધરૂપ કલ્પના જ કેવલ છે, પરંતુ ત્યાં=બંધ અને મોક્ષની કલ્પનામાં, પ્રતિભાસમાન અર્થ પણ નથી એથી અત્યથા મુખ્ય બધ્યમાન અને બંધનના અભાવમાં, કલ્પના માત્ર વર્તે છે.
તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિ અર્થે છે. I૪૭/૧૦પા. ભાવાર્થ -
જો મુખ્ય એવો બધ્યમાન આત્મા ન હોય અને તે આત્માને બાંધનાર એવું બંધનરૂપ કર્મ ન હોય તો
