________________
શ્રી સંબોધ સંપ્રતિકા-ભાષાંતર, ભાવાર્થ––પોતાના શરીર પ્રમાણે (લાંબા) ક૬૫ (કપડા) અઠ્ઠી હાથ પહોળા હોય છે. ઈત્યાદિવડે ઉપર મુજબ કહાથી અધિક ઉપકરણ (સ્વેચ્છાથી) વહન કરે તે તે પાસ કહેવાય છે.
વળી તે કેવા પ્રકારના? “જજિપિપા” ઇંદ્રિય (“રિ પરમેશ્વ' એ ધાતુથી સર્વ ઉપલબ્ધિ બેગ પરમેશ્વર્યના સંબંધથી ઇંદ્ર જીવ) જીવનું ચિહ, જીવે જોયેલું, સ્પર્શેલું ઈત્યાદિ. ( “જિજિજિમિ ' ઈત્યાદિ સૂત્રવડે નિપાતન કરવાથી સિદ્ધ થાય છે. અને તે ઈન્દ્રિય બે પ્રકારે છે. ૧ દ્રવ્યન્દ્રિય, ૨ ભાવેંદ્રિય. તેમાં નિવૃત્તિ ઉપકરણમાં દ્રવ્યેન્દ્રિય કહેવાય છે અને લબ્ધિ, ઉપયોગ એ ભાદ્રિયમાં કહેવાય છે. સ્પર્શ વગેરે જે પાંચ ઇદ્રિ છે, તેના દમવામાં તત્પર. અર્થાત્ અનાદિ ભવના અભ્યાસથી પિતપેતાના વિષયમાં ઉછુંખલપણે પ્રવર્તનાર (ઇવિયે)ને પિતાને વશ કરનારા. વશ નહિ કરેલ એવી તે ઇંદ્રિય અનર્થના કારણરૂપ છે. કારણ કહ્યું છે કે— “ तवकुलछायाभंसो, पंडिञ्चप्फंसणा अणिट्ठपही। .. वसणाणि रणमुहाणि य, इंदियवसगा अणुहवंति ॥ १॥"
ભાવાર્થ“ઇંદ્રિયોને વશ થયેલા પુરૂષે તપથી ભ્રષ્ટતા, કુળથી ભ્રષ્ટતા, કાંતિને નાશ, પાંડિત્યને હાસ, અનિષ્ટ માર્ગ અને યુદ્ધ વિગેરે સંકટને અનુભવે છે. ૧”
તથા– " आत्मभूपतिरयं चिरन्तनः पीतमोहमदिराविमोहितः।
किङ्करस्य मनसाऽपि किङ्करैरिन्द्रियैरहह किङ्करीकृतः॥१॥" | ભાવાર્થ–મોહરૂપી મદિરાના પાનવડે મૂઢ થયેલે એ આ લાંબા કાળને પણ આત્મા રૂપી રાજા, ઘણા આશ્ચર્ય અને ખેદની વાત તો એ જ છે, કે પિતાના કિંકર-મનના ઇંદ્રિય રૂપી કિંકરેએ તેને કિંકર કર્યો છે. ૧” તથા અન્યત્ર કહ્યું છે કે–
"जयो यद् बाहुबलिनि, दशवक्त्रे निपातनम् । .. जिताजितानि राजेन्द्र ! हृषीकारपत्र कारणम् ॥ १॥"
