________________
પરમ ધ્યાનનું લક્ષણ (૫૬)
मा चिट्ठह मा जंपह मा चिंतह किंचि जेण होइ थिरो। अप्पा अप्पम्मि रओ इणमेव परं हवे झाणं ।। ५६ ॥ मा चेष्टत मा जल्पतं मा चिन्तयत किमपि येन भवति स्थिरः । ગાત્મા Sત્મનિ ત મેવ ધ્યાન મતિ | લદ્દ I.
ચેષ્ટા ન કરો, કંઈ પણ બોલો નહીં, ચિંતન કરો નહીં જેથી આત્મા આત્મામાં સ્થિર (અને) તલ્લીન બને છે. આ જ પરમ ધ્યાન છે. ૫૬.
મુનિજનો – આચાર્યો ધમપદેશ આપતા કહે છે કે તમે શુભાશુભ ચેષ્ટારૂપ કોઈ કર્મ ન કરો, શુભાશુભ વાણી-વ્યાપાર ન કરો કે શુભાશુભ મનોવિકલ્પરૂપ કોઈ માનસિક ક્રિયાઓ પણ કરશો નહીં! આ પ્રમાણે સર્વ પ્રકારના કાયિક, વાચિક અને માનસિક વ્યાપારોનો નિરોધ થવાથી આત્મા સ્થિર બનીને અને જ્ઞાનાનંદસ્વભાવવાળા નિજત્મામાં તન્મય થશે. આ રીતે આત્માનું આત્મામાં તલ્લીન થવું તે જ ઉત્કૃષ્ટ ધ્યાન છે - નિશ્ચય ધ્યાન છે અને સાક્ષાત્ રત્નત્રયસ્વરૂપ મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિ માટેનો ઉપાય છે.
ધ્યાનનું કારણ (૫૭) तव सुद वदवं चेदा झाण रह धुरंधरो हवे जम्हा। तम्हा तत्तिय णिरदा तल्लद्धीए सदा होह ।। ५७ ॥ तपःश्रुतव्रतवान् चेता ध्यानरथधुरन्धरो भवति यस्मात् । तस्मात्तत्रिकनिरतास्तल्लन्थ्यै सदा भवत ।। ५७ ॥ .
તપસ્વી, શ્રુતવાન અને વ્રતવાન ચેતાત્મા ધ્યાનરૂપી રથની ધુરાને ધારણ કરનાર બને છે, તેથી તે (ધ્યાનની) પ્રાપ્તિ માટે તે ત્રણેમાં સદા લીન બની રહો. ૫૭.
૪૯
