________________
संशयविमोहविभ्रमविवर्जितमात्मपरस्वरूपस्य । ग्रहणं सम्यग्ज्ञानं साकारमनेकभेदं च ॥ ४२ ॥
સંશય, વિમોહ અને વિભ્રમથી રહિત આત્માનું અને પરસ્વરૂપનું ગ્રહણ કરવું તે સમ્યજ્ઞાન છે, તે સાકાર, સવિકલ્પ અને અનેક ભેદથી યુક્ત છે.
પદાર્થના આકાર દ્વારા - ઉદાહરણ તરીકે “આ ઘટ છે' ઇત્યાદિ વિકલ્પરૂપ જાણવું તે જ્ઞાનનું લક્ષણ છે. સંશય, વિમોહ અને વિભ્રમ આ ત્રણ મિથ્યા જ્ઞાનથી રહિત બનીને આત્મસ્વરૂપ કે પરસ્પરરૂપને યોગ્ય રીતે જાણવું તે સમ્યગુજ્ઞાન છે. તે વસ્તુસ્વરૂપનો યથાર્થ નિશ્ચય કરાવે છે - તેથી તેને સાકાર અર્થાત્ સવિકલ્પ કહ્યું છે.
આ જ્ઞાન મતિજ્ઞાન વગેરે અનેક પ્રકારનું છે. - જેનું ‘ઉપયોગ” વિશે વિચાર કરતા વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. અહીં મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ હોવાથી શ્રુતજ્ઞાન વિવક્ષિત છે, કારણ કે શ્રુતજ્ઞાન જ મુખ્યત્વે આત્મા અને પરસ્વરૂપનું મુમુક્ષુને જ્ઞાન આપે છે. આ શ્રુતજ્ઞાન દ્વાદશાંગ સ્વરૂપ છે, તથા તેના અંગપ્રવિષ્ટ અને અંગબાહ્ય એમ મુખ્ય બે પ્રકાર છે. અંગપ્રવિષ્ટના પણ આચારાંગ વગેરે ૧૨ પ્રકાર છે.
દર્શનોપયોગનું સ્વરૂપ (૪૩)
जं सामण्णं गहणं भावाणं णेव कटुमायारं । अविसेसिदूण अढे दंसणमिदि भण्णए समए ॥ ४३ ॥ यत्सामान्यं ग्रहणं भावानां नैव कृत्वाऽऽकारम् । अविशेषयित्वाऽर्थान् दर्शनमिति भण्यते समये ॥ ४३ ॥
આકારાદિનો ભેદ કે વિશેષતારહિત, પદાર્થોનું જે સામાન્ય ગ્રહણ છે તેને દર્શન કહેવામાં આવે છે. ૪૩
“આ ત્રિકોણ છે', “આ ચોરસ છે' વગેરેનો ભેદ કર્યા વગર જે નિર્વિકલ્પ
૩૭
