________________
વ્રતો પાંચ છે : ૧. અહિંસા ૨. સત્ય ૩. ચોરી ન કરવી ૪. બ્રહ્મચર્ય ૫. અપરિગ્રહ
સમિતિ :
તેના પણ પાંચ પ્રકાર છે : ઈર્ષા, ભાષા, એષણા, આદાન અને નિક્ષેપ. ગુપ્તિ :
તેના ત્રણ પ્રકાર છે : મનોગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ અને કાયગુપ્તિ.
ધર્મ :
ધર્મ દસ છે : ઉત્તમ ક્ષમા, ઉત્તમ માર્દવ, ઉત્તમ આર્જાવ, ઉત્તમ સત્ય, ઉત્તમ સંયમ, ઉત્તમ શૌચ, ઉત્તમ તપ, ઉત્તમ ત્યાગ, ઉત્તમ આકિચન્ય અને ઉત્તમ બ્રહ્મચર્ય. -
અનુપ્રેક્ષા :
તેના બાર પ્રકાર છે : અનિત્ય, અશરણ, સંસાર, એકત્વ, અન્યત્વ, અશુચિત્વ, આસવ, સંવર, નિર્જરા, લોક, બોધિદુર્લભ અને ધર્મ. પરિષહજય :
તેના ક્ષુધા, તૃષા, ઠંડી, ગરમી, ડાંસ-મચ્છર, જીર્ણ વસ્રાદિ, અરતિ, ચર્ચા, નિષદયા, શય્યા, આક્રોશ, કટુવચન, વધ, યાચના, અલાભ, રોગ, તૃણસ્પર્શ, મેલ, સત્તાર-પુરસ્કાર, પ્રજ્ઞા, અજ્ઞાન, અદર્શન વગેરે બાવીસ પ્રકાર છે.
ચારિત્ર :
ચારિત્રના પાંચ પ્રકાર છે. સામાયિક, છેદો પ્રસ્થાનમ, પરિહારવિશુદ્ધિ, સૂક્ષ્મ સંપરાય અને યથાખ્યાત.
આ પ્રમાણે પાંચ વ્રતો, પાંચ સમિતિ, ત્રણ ગુપ્તિ, દશ ધર્મો, દશ અનુપ્રેક્ષા, બાવીસ પરિષહ અને પાંચ ચારિત્ર એમ ભાવસંવરના કુલ ૬૨ ભેદ છે. આ વ્રતાદિના પાલનથી નિ:સંશય કર્મોના આગમનનો નિરોધ થાય છે.
નિર્જરા (૩૬)
जह कालेण तत्रेण य भुत्तरसं कम्मपुग्गलं जेण ।
भावेण सडदि णेया तस्सडणं येदि णिज्जरा दुविहा ।। ३६ ।।
૩૨
