________________
માનતા નથી તેનું કારણ એ છે કે કાલાણ તો બીજા કાલાણુઓ સાથે સંયુક્ત થવા છતાં, રત્નોના ઢગલામાંનાં રત્નોની જેમ પૃથક પૃથક જ રહે છે. તે એકરૂપ - તાદાત્મપ્રાપ્ત - બનતા નથી.
પણ પુગલ પરમાણુ બીજા સંશ્લેષ પરમાણુઓ કે સ્કંધ સાથે સંયુક્ત થવાથી તેની સાથે એકરૂપ બની જાય છે, તાદાત્મ સાધી લે છે, સ્કંધપરિણતિને પ્રાપ્ત થાય છે. સંશ્લેશ અવસ્થામાં તે પૃથક રહેતા નથી.
પુગલ પરમાણુમાં બહુપ્રદેશી ઢંધરૂપ પરિણમનની યોગ્યતા હોવાથી સર્વજ્ઞએ ઉપચારથી તેને અસ્તિકાય કહ્યા છે. અને કાલાણ સંયુક્ત થવા છતાં સ્કંધરૂપે પરિણત થતા નથી તેથી તેને ઉપચારથી પણ અસ્તિકાય કહ્યા નથી.
પ્રદેશનું લક્ષણ (૨૭)
जावदियं आयासं अविभागीपुग्गलाणुवट्टद्धं । तं खु पदेसं जाणे सव्वाणुट्ठाणदाणरिहं ।। २७ ॥ यावतिकमाकाशमविभागिपुद्गलाण्ववष्टब्धम् । .. तं खलु प्रदेशं जानीहि सर्वाणुस्थानदानाहम् ।। २७ ॥
જેટલા આકાશમાં એક અવિભાગી પુગલ પરમાણુ રહે, તેટલા આકાશને પ્રદેશ જાણો, તે પ્રદેશ સર્વ પરમાણુઓને પણ અવકાશ આપવામાં સમર્થ છે. ૭.
આ પ્રકારની અવગાહનશકિત આકાશમાં વિદ્યમાન છે, તેથી અસંખ્યાતપ્રદેશી લોકમાં અનંતાનંત જીવ અને તેનાથી પણ અનંતગણા પુદ્ગલ તેમાં અવકાશ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
૨૫
