________________
भवन्ति असंख्या: जीवे धर्माधर्मयोः अनन्ताः आकाशे । मर्ते त्रिविधाः प्रदेशा: कालस्यैको न तेन स कायः ॥ २५ ॥
જીવ, ધર્મ (તથા) અધર્મમાં અસંખ્ય, આકાશમાં અનંત અને મૂર્તિમાં ત્રણ પ્રકારના (સંખ્યાત, અસંખ્યાત અને અનંત) પ્રદેશો હોય છે. કાલમાં એક જ પ્રદેશ હોય છે, તેથી તે કાય” નથી. ૨૫.
જીવ, ધર્મ અને અધર્મ - આ ત્રણ દ્રવ્યોમાં દરેકના અસંખ્યાત અસંખ્યાત પ્રદેશો છે. આકાશના અનંત પ્રદેશો છે. મૂર્ત અર્થાત્ પુદ્ગલ દ્રવ્યોમાં ત્રણે પ્રકારના પ્રદેશો હોય છે - અર્થાત્ સંખ્યાત, અસંખ્યાત અને અનંત પ્રદેશો હોય છે. એટલે કે કોઈ પુલના સંખ્યાત પ્રદેશ હોય તો કોઈ પુદ્ગલ - સ્કંધના અસંખ્યાત કે અનંત પ્રદેશો હોય છે.
પરંતુ કાલ - દ્રવ્યનો એક જ પ્રદેશ છે, તેથી તે કાય નથી, અર્થાત્ બહુપ્રદેશી નથી.
પુદગલનો પરમાણુ (૨૬)
एयपदेसो वि अणू णाणाखंधप्पदेसदो होदि। . बहुदेसो उवयारा तेण य काओ भणंति सव्वण्हू ।। २६ ॥ एकप्रदेशः अपि अणुः नानास्कन्धप्रदेशतः भवति । बहुदेश: उपचारात् तेन च काय: भणन्ति सर्वज्ञाः ॥ २६ ॥
અણુ એક પ્રદેશી હોવા છતાં નાનાપ્રદેશરૂપ સ્કંધોના કારણરૂપ પ્રાપ્ત હોવાથી તે ઉપચારથી બહુપ્રદેશી છે, તેથી સર્વજ્ઞદેવ તેને કાય” કહે છે. ૨૬.
પરમાણુમાં એક પ્રદેશ હોવા છતાં પણ સ્કંધરૂપ હોવાની શક્તિ ધરાવે છે. તેથી તે પરમાણુને પણ ઉપચારથી બહુપ્રદેશી માનીને તેને કાય કહેવામાં આવે છે. તે કારણથી તેને અસ્તિકાય માનવામાં આવે છે.
પુગલ પરમાણુ પાણ કાલાણની જેમ એકપ્રદેશ છે, બહુપ્રદેશી નથી. અહીં પરમાણુને અસ્તિકાય માનવામાં આવે છે, પણ કાલાણુને અસ્તિકાય
૨૪
