________________
જીવનું સ્વદેહપરિમાણત્વ (૧૦)
अणुगुरु- देह - पमाणो उवसंहारप्पसप्पदो चेदा । असमुहदो ववहारा णिच्छयणयदो असंखदेसो वा ॥ १० ॥
अणुगुरुदेहप्रमाणः उपसंहारप्रसर्पतः चेतयिता । असमुद्घातात् व्यवहारात् निश्चयनयतः असंख्यदेशो वा ॥ १० ॥
આ ચેતન જીવ સમુધ્દાત અવસ્થા સિવાય, વ્યવહાર નયની અપેક્ષાએ સંકોચ અને વિસ્તારને કારણે, નાના કે મોટા પોતાના દેહ - પ્રમાણ હોય છે. અને નિશ્ચય નય અનુસાર તે અસંખ્ય પ્રદેશવાળો છે. ૧૦
વ્યવહાર નય પ્રમાણે જીવ સ્વદેહપરિમાણ સહિત હોય છે. સંકોચ અને વિસ્તાર પામવાના ધર્મોને કારણે નાના કે મોટા શરીરમાં જીવ તે શરીરના પ્રમાણમાપ બરાબર હોય છે, ન અણુવત્ હોય છે, ન વિશાળ. શરીરમાં સર્વત્ર વ્યાપક હોય છે. શરીરમાં સર્વત્ર સુખદુ:ખરૂપ આત્મગુણોની ઉપલબ્ધિ થાય છે.
સમુદ્દાત એક વિશેષ કાળ અથવા ક્રિયાવિશેષ અવસ્થા છે, જેમાં આત્માનું અસ્તિત્વ શરીરની બહાર પણ ઉપલબ્ધ થાય છે. આત્મા પોતાનું વિશેષ પ્રયોજન સિદ્ધ કરવા નિજ શરીરની બહાર પણ નિશ્ચિત સમય સુધી અસ્તિત્વ ધારણ કરે છે. પરંતુ આ સમુદ્ધાતની ક્રિયા સર્વ મનુષ્યો માટે સર્વદા સિદ્ધ હોતી નથી. આ પરિસ્થિત સિવાય જીવ હંમેશા પોતાના શરીરના પ્રમાણ અનુસાર રહે છે.
જીવ સંસારી છે. (૧૧)
: પુતિ-ખાતેયવાન વળવી વિવિયાવાડી विगतिगचदुपंचवक्खा तसजीवा होंति संखादी ॥ ११ ॥
पृथिवीजलतेजोवायुवनस्पतयः विविधस्थावरैकेंन्द्रियाः । द्विकत्रिकचतुःपञ्चाक्षाः त्रसजीवाः भवन्ति शङ्खादयः ॥ ११ ॥
૧૦
