________________
અષ્ટક પ્રકરણ
૧૯૩
૧૫-એકાત્તઅનિત્યપક્ષખંડન અષ્ટક
ટીકાર્થ બોદ્ધનાં શાસ્ત્રોમાં અહિંસાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. કહ્યું છે કે “બધા જીવો દંડથી (=દંડપ્રહાર વગેરેથી) ત્રાસ પામે છે. બધા જીવોને જીવન પ્રિય છે. તેથી બધા જીવોને આત્મસમાન માનીને કોઇ જીવને હણવો ન જોઇએ, અને કોઇને હણાવવો ન જોઇએ. (૭)
अथ अहिंसाया अघटनेऽपि सत्यादीनि धर्मसाधनानि भविष्यन्तीत्याहअभावेऽस्या न युज्यन्ते, सत्यादीन्यपि तत्त्वतः । अस्याः संरक्षणार्थं तु, यदेतानि मुनिर्जगो ॥८॥
વૃત્તિ - ગમા વિનાનત્વે, ગયા' હિંસાવાદ, “ર યુક્યો' ન પદનો ‘સત્યાવી मृषावादविरमणादीन्यपि, अहिंसा तावन्न युज्यत एव इत्यपिशब्दार्थः, 'तत्त्वतः' परमार्थतः, कुत एतदेवમિત્યત માદ- “ચા:' હિંસાયા:, “સંરક્ષાર્થ તુ’ પરિપાતનાવૈવ, તુશ વિરાર્થ, “વત્' યમ,
પુતાનિ' સત્યાન, પુનઃ' નાતો મન નિન:, જો જીતવાન, ર દિ સાવિત્રનીયામાવે તૃતી. विद्वान् यतत इति ॥८॥
| | પઝવષ્ટિવિવર સમાપ્તમ ૨૫l. હવે અહિંસા ન ઘટવા છતાં સત્ય વગેરે ધર્મસાધનો થશે એમ કોઇ કહે, તેથી ગ્રંથકાર કહે છે –
શ્લોકાર્થ– અહિંસાના અભાવે સત્ય આદિ ધર્મસાધનો પણ પરમાર્થથી ન ઘટે. કારણ કે મુનિએ=જિનોએ અહિંસાના રક્ષણ માટે જ સત્યાદિ ધર્મસાધનો કહ્યાં છે. (જો અહિંસા જ ન હોય તો પછી એના રક્ષણનાં સાધનોની પણ શી જરૂર? શું ધાન્ય વગરના ખેતરમાં વાડ કરવાની જરૂર છે ? નહિ જ.)
ટીકાર્થ– “ધર્મસાધનો પણ” એ સ્થળે પણ શબ્દનો અર્થ આ પ્રમાણે છે-અહિંસા તો નથી જ ઘટતી, સત્ય વગેરે ધર્મસાધનો પણ ઘટતાં નથી.
| મુનિ- જગતને (જગત જેવા સ્વરૂપે છે તેવા સ્વરૂપે) જાણે તે મુનિ. જિન જગતને જાણે છે. માટે મુનિ એટલે જિન. - જિનોએ અહિંસાના રક્ષણ માટે સત્યાદિ ધર્મસાધનો કહ્યાં છે. જો અહિંસા જ ન હોય તો પછી એના રક્ષણ માટે સાધનોની પણ શી જરૂર ? વિદ્વાન માણસ ખેતરમાં રક્ષણ કરવા યોગ્ય ધાન્ય વગેરે ન હોય તો વાડ કરવામાં પ્રયત્ન ન કરે. (૮)
પંદરમા એકાંતઅનિત્યપક્ષખંડન નામના અષ્ટકનું વિવરણ પૂર્ણ થયું.
