________________
પ૮
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૫૭-૫૮ ભાવાર્થચરમાવર્તમાં બીજની પ્રાપ્તિ થવાથી સંસારી જીવોની ચિત્તવૃત્તિ તત્ત્વાભિમુખઃ
શ્લોક-પકમાં કહ્યું કે ચરમાવર્તિમાં બીજની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી હવે બીજના વપનથી જીવનું ચિત્ત કેવું થાય છે? તે બતાવે છે – મોક્ષમાર્ગનું બીજ
જ્યારે ચિત્તમાં વપન થાય છે ત્યારે સંસારી જીવની ચિત્તવૃત્તિ વિશદપણાને પામે છે.
આશય એ છે કે ભાવમળ અલ્પ થવાને કારણે શુદ્ધધર્મને કરનારા જીવોને જોઈને જેઓને તે ધર્મ પ્રત્યે બહુમાનભાવ થાય છે ત્યારે તે જીવો તે ધર્મની પ્રશંસા કરીને પોતાના ચિત્તમાં તત્ત્વના પક્ષપાતરૂપ બીજનું વપન કરે છે, તે વખતે સંસારી જીવની ચિત્તવૃત્તિ કંઈક અંધકાર વગરની થાય છે અર્થાતુ પૂર્વમાં તે ચિત્તવૃત્તિમાં ગાઢ અંધકાર હતો તે કંઈક ઓછો થાય છે, તેથી ચિત્તવૃત્તિ તત્ત્વને અભિમુખ બને છે અને જ્યારે સંસારી જીવોની ચિત્તવૃત્તિ તત્ત્વને અભિમુખ બને છે ત્યારે તામસવાળા ભાવો-મહામોહના પરિણામો જીવમાં કંઈક ઓછા થાય છે, તેથી તેઓ ક્ષોભ પામ્યા છે એમ કહેવાય છે. આથી જ ભિખારીની યોગ્યતા જોઈને આર્યસુહસ્તિસૂરિજી મહારાજાએ દીક્ષા આપી જેનાથી તે ભિખારીને સંયમ પ્રત્યે ઓઘથી પક્ષપાત થાય છે જેના ફળરૂપે સંપ્રતિ મહારાજા થયા અને ભગવાનના શાસનના પરમાર્થને પામ્યા. પિતા શ્લોક :
तदैव तेषां स्फुरतीति चित्ते, क्षोभाय यद्बीजमपीदृशं नः । वैराग्यवल्लिः फलिता दशां सा,
कां कां न कर्तुं प्रभविष्यतीयम् ।।५८ ।। શ્લોકાર્ચ -
ત્યારે જ સંસારી જીવની ચિત્તવૃત્તિમાં બીજ વપનને કારણે મહામોહરૂપી યોદ્ધાઓનો વર્ગ ક્ષોભ પામે છે ત્યારે જ, તેઓના ચિત્તમાં આ પ્રમાણે
