________________
પક
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-પપ-પ૬ કર્મના વિગમનથી થયેલ આત્માની મૂળભૂત પ્રકૃતિ સ્વરૂપ છે, તેથી તે પ્રકૃતિ ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામીને મોક્ષફળમાં પર્યવસાન પામશે માટે ભગવાન આ ભાવધર્મને મોક્ષપ્રાપ્તિનું કારણ કહે છે. નીતિકુલાદિથી થનારો દ્રવ્યાત્મધર્મ અબ્યુદય આપનાર -
વળી, જેઓ નીતિપૂર્વક જીવે, કુલાચાર પાળે છે કે શ્રાવકાચાર કે સાધ્વાચાર પાળે છે તે સર્વથી થનારો દ્રવ્યાત્મક ધર્મ છે, તે ધર્મ અભ્યદયને આપીને ચાલ્યો જાય છે, મોક્ષરૂપ ફળમાં વિશ્રાંત થતો નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે સદ્ગુરુ પાસેથી યોગમાર્ગના મર્મને સ્પર્શ કરે તેવા માર્ગાનુસારી બોધ થાય છે અને તે ઉપદેશથી જેઓનું સદ્વર્ય ઉલ્લસિત થાય છે તેઓ સ્વશક્તિ અનુસાર વીતરાગ ભાવની શક્તિનો સંચય થાય તે રીતે સર્વ પ્રવૃત્તિમાં ઉદ્યમ કરે છે તે ભાવધર્મની પ્રાપ્તિ છે. આ ભાવધર્મની પ્રાપ્તિ કર્મની ઉપાધિના વિગમનરૂપ અંશરૂપ છે અને આ અંશ જ ઉત્તરોત્તર અતિશયિત થઈને સર્વકર્મરહિત અવસ્થાકાલીન આત્માના ધર્મમાં વિશ્રાંત થાય છે. પપા અવતરણિકા :
શ્લોક-૪૪માં મોક્ષનું બીજ શું છે તે બતાવ્યું, જે મોક્ષનું બીજ વૈરાગ્યકલ્પવલ્લીમાં બીજસ્થાનીય છે અને તે બીજ જ ક્રમસર વૃદ્ધિ પામીને વૈરાગ્યકલ્પવલ્લીનાં ફળસ્થાનીય ભાવધર્મની પ્રાપ્તિરૂપ થાય છે તે શ્લોક-૫૪ સુધી બતાવ્યું છે. હવે મોક્ષના બીજભૂત વૈરાગ્ય કલ્પવલ્લીનું બીજ ચરમાવર્તમાં થાય છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
बीजस्य संपत्तिरपीह न स्यादपश्चिमावर्तविवर्तकाले । एषाऽपि येनातिशयेन चार्वी, મવામિનનિર્વાનિવૃત્તિઓ સાદા
